Ιερός Ναός Αγίων Πάντων Μακεδονίτισσας

Ιερός Ναός Αγίων Πάντων Μακεδονίτισσας
Άγιοι του Θεού πρεσβεύετε υπέρ ημών !

Σάββατο 28 Φεβρουαρίου 2009

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΑΡΤΙΟΥ 2009

I E Ρ O C N A O C A Γ I Ω N Π A N T Ω N M A K E Δ O N I T I C C A C
M A Ρ T Ι Ο C 2 0 0 9

O Ρ Θ Ρ Ο C : 6 : 30 π.μ.

Ε C Π Ε Ρ Ι Ν Ο C - Α Π Ο Δ Ε Ι Π Ν Ο : 5 : 00 μ.μ.

ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ : Κατόπιν συνεννοήσεως με τον πατέρα Κωσταντίνο τηλ. 99893332

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ :

Κάθε απόγευμα στις 5 μμ από Δευτέρα μέχρι Πέμπτη το Μέγα απόδειπνο .
Κάθε Παρασκευή στις 5 μμ μνημόνευση των κεκημημένων ,
Στις 6μμ οι Χαιρετισμοί της Παναγίας
Στις 8μμ η 2η Ακολουθία των Χαιρετισμών
Κάθε Δευτέρα θα γίνεται και 2η ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου στις 7μμ
( Εκτός από την Καθαρά Δευτέρα )

ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Πάτερ Κωσταντίνος 99893332
Πάτερ Νεόφυτος 22354004

ΙΕΡΕC ΑΚΟΛΟΥΘΙΕC - ΕΟΡΤΕC

1.3.2009 Κυριακή Της Τυρινής . Ευδοκίαςοσιομάρτυρος
Κατανυκτικός Εσπερινός

2.3.2009 Δευτέρα Καθαρά Δευτέρα , Όρθρος ,Ώρες , και Εσπερινός

4.3.2009 Τετάρτη Πρωινή Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία

6.3.2009 Παρασκευή Πρωινή Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία Απόγευμα μνημόνευση κεκημημένων
Α΄ Στάση των Χαιρετισμών

7.3.2009 Σάββατο Όρθρος και Θεία Λειτουργία
Θα εορτασθεί η μνήμη του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτου

8.3.2009 Κυριακή Α΄ Κυριακή των Νηστειών της Ορθοδοξίας
Απόγευμα Κατανυκτικός Εσπερινός

9.3.2009 Δευτέρα Των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων
Όρθρος και Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία

11.3.2009 Τετάρτη Εσπερινή Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία

13.3.2009 Παρασκευή Πρωινή Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία
Απόγευμα μνημόνευση κεκημημένων
Β΄ Στάση των Χαιρετισμών

14.3.2009 Σάββατο Όρθρος και Θεία Λειτουργία
Θα εορτασθεί η μνήμη του Αγίου Αλεξίου του ανθρώπου Του Θεού

15.3.2009 Κυριακή Β΄ Κυριακή των Νηστειών
Γρηγορίου του Παλαμά Αρχ. Θεσσαλονίκης
Απόγευμα Κατανυκτικός Εσπερινός

18.3.2009 Τετάρτη Απογευματινή Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία

20.3.2009 Παρασκευή Πρωινή Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία
Απόγευμα μνημόνευση κεκημημένων
Γ΄ Στάση των Χαιρετισμών

21.3.2009 Σάββατο Όρθρος και Θεία Λειτουργία

22.3.2009 Κυριακή Γ΄ Κυριακή των Νηστειών Σταυροπροσκυνήσεως
Απόγευμα Κατανυκτικός Εσπερινός


24.3.2009 Τρίτη Εσπερινός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

25.3.2009 Τετάρτη Όρθρος και Θεία Λειτουργία
Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου
Απόγευμα Εσπερινός Απόδοσης της Εορτής

27.3.2009 Παρασκεύη Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία
Απόγευμα μνημόνευση κεκημημένων
Δ΄ Στάση των Χαιρετισμών

28.3.2009 Σάββατο Όρθρος και Θεία Λειτουργία

29.3.2009 Κυριακή Δ΄ Κυριακή των Νηστειών
Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος
Απόγευμα Κατανυκτικός Εσπερινός

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 1/3/2009
















Την Κυριακή 1/3/2009 , με την ευκαιρία του

πρώτου Κατανυκτικού Εσπερινού ,

θα χοροστατήσει και θα μιλήσει Θεοφιλέστατος

Χωρεπίσκοπος Μεσαορίας κ. Γρηγόριος , στον

Ιερό Ναό Αγίων Πάντων Μακεδονίτισσας .




ΘΕΜΑ : Αγία και Μεγάλη Σαρακοστή Πορεία προς το Πάσχα

ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ : 5,00 μ.μ


Εκ του Ιερού Ναού
Αγίων Πάντων Μακεδονίτισσας
.

Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2009

Πορεία προς το Πάσχα


Η αληθινή νηστεία

Η Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει σε λίγες μέρες. Η κατανυκτική αυτή περίοδος μπορεί να θεωρηθεί ως τα Άγια των Αγίων του εκκλησιαστικού έτους. Οι πιστοί καλούνται να ανασυντάξουν τις πνευματικές τους δυνάμεις.
Αυτό το έντονο πνευματικό κλίμα των ημερών καλούμαστε όλοι να μετατρέψουμε και σε προσωπικό μας βίωμα. Δεν αρκεί να περάσουμε το κατώφλι της εκκλησίας για να προσευχηθούμε και βγαίνοντας να επιστρέψουμε σε μια απαράλλακτη ρουτίνα. Ο Χριστιανός καλείται να πενθήσει για τον σταυρωμένο από τα πάθη εαυτό του, ελπίζοντας στην προσωπική του ανάσταση, με τη δύναμη της μετάνοιας.
Έχει συνδυασθεί η ευλογημένη αυτή περίοδος με τη νηστεία. Αποτελεί μακραίωνη παράδοση της Εκκλησίας. Τις Κυριακές που προηγούνται της Μεγ. Σαρακοστής μας προετοίμασε σταδιακά για τη νηστεία. Την προηγούμενη Κυριακή σταμάτησε η κρεοφαγία. Η ερχόμενη (Κυριακή της Τυρινής) είναι η τελευταία που τρώμε γαλακτοκομικά. Ένας από τους ύμνους της Καθαρής Δευτέρας μας προτρέπει: «Ας νηστέψουμε νηστεία δεκτή και αρεστή στον Θεό…»
Όσοι δεν εμποδίζονται από λόγους υγείας ή άλλους, εφ’ όσον μπορούν και θέλουν (διότι ποιος μπορεί να στερήσει την θεόσδοτη ελευθερία του από τον άνθρωπο;) θα στερηθούν λαχταριστά εδέσματα για λίγο καιρό. Όχι απλώς για να αποτοξινωθούν από το κρέας. Ούτε για να κάνουν δίαιτα. Μήτε λόγω χορτοφαγικών προτιμήσεων. Αλλά γιατί;
Για την αγάπη του Θεού γίνεται κατ’ αρχάς η νηστεία. Όχι για να μας δουν οι άνθρωποι. Ο Χριστός προτρέπει, όταν νηστεύουμε, να μην επιδιώκουμε επαίνους και ανθρώπινες επιβραβεύσεις, όπως έκαναν οι σύγχρονοί του, που έμεναν σκυθρωποί και άνιφτοι για να εμφανίζονται ως μεγάλοι νηστευτές στους άλλους. Αντίθετα, μας παραγγέλλει να κάνουμε τα αντίθετα, αυτά που δεν θα φανερώσουν στους άλλους τον κρυφό αγώνα μας και θα μας εξασκήσουν στην ταπείνωση.
Ο δεύτερος λόγος της νηστείας είναι η άσκηση και η εγκράτεια. Δεν ασκούνται μόνο οι μοναχοί ή οι αναχωρητές στον αγώνα εναντίον των παθών. Με την καθοδήγηση του πνευματικού του, ο κάθε Χριστιανός δίνει τον δικό του αγώνα κατά της αμαρτίας. Είναι ένα παιδαγωγικό μέσο η νηστεία, που οδηγεί στον σκοπό: την κάθαρσή μας από τους ρύπους της αμαρτίας. Η Εκκλησία μας, χωρίς να θεωρεί μολυσμένη καμία τροφή, διακρίνει τις τροφές σε περισσότερο και ολιγότερο βοηθητικές στην εγκράτεια και κατά καιρούς άλλες επιτρέπει και άλλες απαγορεύει.
Η πρώτη εντολή που έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο είχε να κάνει με τη νηστεία. Του σύστησε να μην φάει από τον «απαγορευμένο καρπό». Η απαγόρευση αφορούσε την αμαρτία. Τα πάντα μπορεί ο άνθρωπος να απολαύσει στη ζωή του και να χαρεί την παρουσία του Θεού. Υπάρχουν όμως συμπεριφορές, νοοτροπίες, στάσεις ζωής που τον κάνουν να λαθεύει τον στόχο του και να ξεμακραίνει από τον Θεό.
Η υμνολογία μας εξηγεί ποια είναι η αληθινή νηστεία και πώς συνδέεται η αποχή από τις τροφές με την αποξένωσή μας από την αμαρτία: «Αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από κάθε κακό, η χαλιναγώγηση της γλώσσας, η αποχή από τον θυμό, ο χωρισμός από τις κακές επιθυμίες, την κατάκριση, το ψέμα και την επιορκία. Η έλλειψη όλων αυτών είναι νηστεία αληθινή και αρεστή στον Θεό».
Ο τρίτος λόγος είναι η υπακοή προς την Εκκλησία. Δε νηστεύει ο καθένας όποτε και όπως θέλει. Μακριά από την όλη ζωή της Εκκλησίας η νηστεία και κάθε άσκηση ξοδεύεται άδικα. Ατομική σωτηρία δεν υπάρχει. «Έξω από την Εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία» (Τερτυλλιανός). Στην Α' Οικουμενική Σύνοδο οι Άγιοι Πατέρες θέσπισαν την 40ήμερη αυτή νηστεία, κατά μίμηση της 40ήμερης νηστείας του Κυρίου στην έρημο, ώστε προετοιμασμένοι με προσευχές και ελεημοσύνες, με νηστείες και αγρυπνίες, με δάκρυα και εξομολόγηση και καθαρή συνείδηση, να εορτάσουμε τις άγιες ήμερες των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου μας.
Οι Πατέρες την συνδυάζουν, τέλος, με την ελεημοσύνη. Είναι, λένε, «ο αποδεκατισμός του έτους». Καθώς οι ημέρες της αυστηρής νηστείας είναι τριανταέξι και μισή ημέρα, το διάστημα αυτό είναι το ένα δέκατο της χρονιάς. Η λιτή δίαιτα του πιστού αυτό το διάστημα, τον βοηθάει να αποφύγει περιττά έξοδα και να τα διαθέσει στους εμπερίστατους αδελφούς.
Γενικά, η αληθινή νηστεία είναι μια από τις πολλές ευκαιρίες πνευματικής προετοιμασίας για τον εορτασμό της κοσμοσωτήριας Σταύρωσης και την μετοχή μας στην πανευφρόσυνη Ανάσταση του Χριστού. Εξάλλου, η Εκκλησία εντείνει την λειτουργική της ζωή σε αυτό το διάστημα, εμπλουτίζοντάς την με περισσότερες ακολουθίες. Η Θ. Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου κάθε Κυριακή, η Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, οι Κατανυκτικοί Εσπερινοί, οι Χαιρετισμοί κάθε Παρασκευή και ο Ακάθιστος Ύμνος, το Μεγάλο Απόδειπνο και ο Μεγάλος Κανόνας ενισχύουν τους πιστούς στον πνευματικό τους αγώνα.
Ο ιερός υμνωδός γράφει: «Το στάδιο των αρετών έχει ανοίξει. Όσοι θέλετε να αθληθείτε, ας μπείτε, αναλαμβάνοντας τον καλόν αγώνα της νηστείας. Γιατί όσοι αθλούνται σύμφωνα με τους κανόνες, δίκαια στεφανώνονται. Κι αφού πάρουμε την πανοπλία του Σταυρού, ας πολεμήσουμε ενάντια στον εχθρό, έχοντας ως άρρηκτο τείχος την πίστη, ως θώρακα την προσευχή και ως περικεφαλαία την ελεημοσύνη. Αντί για μαχαίρι, τη νηστεία, που κόβει κάθε κακία από την καρδιά. Όποιος κάνει αυτά, παίρνει το αληθινό στεφάνι από τον βασιλιά όλων, τον Χριστό, την ημέρα της Κρίσεως».
Καλή και ευλογημένη Σαρακοστή!

Η νίκη της Ορθοδοξίας

«Κυριακή της Ορθοδοξίας» ονομάζεται η ερχόμενη Κυριακή. Είναι η πρώτη της Μεγάλης Σαρακοστής. Από τον 9ο αι. η Εκκλησία πανηγυρικά γιορτάζει τη μέρα αυτή την «αναστήλωση των εικόνων», δηλ. την αποκατάσταση της τιμητικής προσκύνησής τους, ύστερα από έναν αιώνα διωγμών από το κράτος και έριδος εκκλησιαστικής.
Από το 733 που ανέβηκε στον αυτοκρατορικό θρόνο της Νέας Ρώμης ο Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος άρχισε η μεγάλη δοκιμασία για την Εκκλησία, που αποκλήθηκε «Εικονομαχία». Με αυτοκρατορικό πρόσταγμα, κατέβηκε από τη Χαλκή Πύλη η εικόνα του Χριστού και απαγορεύθηκε σταδιακά η τιμή των εικόνων και στη δημόσια λατρεία (στους ναούς) και στην ιδιωτική (στα σπίτια). Προωθήθηκε στην τέχνη ο φυτικός διάκοσμος και τα διάφορα σύμβολα (π.χ. ο Σταυρός). Όποιοι συλλαμβάνονταν να τιμούν κρυφά τις εικόνες, υποβάλλονταν σε διωγμούς. Αναδείχθηκαν έτσι «Ομολογητές» της πίστεως.
Οι ευσεβείς αντέδρασαν απέναντι στην κρατική αυθαιρεσία με όπλα πνευματικά. Κυρίως με την πίστη τους και την προθυμία τους να ομολογήσουν την Αλήθεια, με οποιοδήποτε κόστος. Στον αγώνα αυτόν πρωταγωνίστησαν οι μοναχοί και τα μοναστήρια. Ο αυτοκράτορας στράφηκε εναντίον τους με διάφορους τρόπους, πέρα από τους διωγμούς, τις εξορίες και τις σωματικές τιμωρίες. Η (πλούσια) νομοθεσία των Ισαύρων μπορεί να διαπνέεται από την χριστιανική ηθική και να είναι εν πολλοίς φιλική προς την Εκκλησία, όμως τίθεται σε βάρος των μοναστηριών – κέντρων αντίστασης στη θρησκευτική πολιτική τους.
Το κύριο επιχείρημα των «Εικονομάχων» ήταν ότι οι ευσεβείς Χριστιανοί (οι «Εικονολάτρες», όπως τους χαρακτήριζαν) λάτρευαν δήθεν τις εικόνες και τα υλικά, από τα οποία είχαν κατασκευασθεί. Αυτό μπορεί να είχε μια δόση αλήθειας σε ό,τι αφορά τη λαϊκή ευσέβεια και ειδικά στην Ισαυρία (σημ. Συρία), τόπο καταγωγής του Λέοντος και των διαδόχων του. Όμως σίγουρα δεν αποτελούσε τη δογματική Αλήθεια της Εκκλησίας.
Το 789 συγκαλείται η Ζ΄ Οικ. Σύνοδος, που διατύπωσε το ορθό δόγμα. Η πρωτοβουλία ανήκε στην αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία και τον Πατριάρχη Άγ. Ταράσιο. Οι διωγμοί έπαυσαν προσωρινά, για να συνεχισθούν εντονότερα μέχρι το θάνατο του τελευταίου εικονομάχου αυτοκράτορα Θεοφίλου. Το 843 η Αυγούστα (σύζυγός του) Αγ. Θεοδώρα, μαζί με τον Πατριάρχη Άγ. Μεθόδιο πραγματοποίησαν την «αναστήλωση» των ιερών εικόνων. Με λιτανεία και επίσημη τελετή επανέφεραν τις εικόνες στους ναούς και επετράπη ξανά η χρήση τους στη δημόσια λατρεία.
Η νίκη της Εκκλησίας ήταν περιφανής. Μετά το σκοτάδι των διωγμών, η αυγή της Αλήθειας φάνηκε λαμπρότερη. Τι σηματοδοτεί αυτή η νίκη;
Η Αλήθεια νίκησε την πλάνη! Η Αλήθεια σχετικά με τις εικόνες συνοψίζεται στην φράση: «Η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον αποβαίνει». Προσκυνάμε δηλ. την εικόνα, όχι τιμώντας το ξύλο και τα χρώματα, αλλά το εικονιζόμενο πρόσωπο.
Η Εκκλησία νίκησε τον «κόσμο»! Εκκλησία δεν ήταν μόνο οι Πατριάρχες ή οι Εικονομάχοι (Χριστιανοί, μέλη της Εκκλησίας κι αυτοί), που προσωρινά επέβαλαν τη δική τους «αλήθεια» χάρη στην κρατική ισχύ, τη δύναμη της κοσμικής εξουσίας. Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού. Και οι μεν τέθηκαν εκτός Εκκλησίας με τα έργα τους, αυτή όμως θριάμβευσε.
Η Εκκλησία στολίσθηκε με Ομολογητές και Μάρτυρες, όπως τον Πατριάρχη ΚΠόλεως Άγ. Παύλο, τον Άγ. Ιωάννη το Δαμασκηνό, τους αδελφούς Οσίους Θεόδωρο και Θεοφάνη τους Γραπτούς, τον Όσιο Ιωαννίκιο τον Μέγα, την Αγ. Θεοδώρα την Αυγούστα κ.ά.
Η ενότητα υπερέβη το διχασμό! Ο διχασμός του Εκκλησιαστικού Σώματος σε εικονομάχους και «εικονολάτρες» υπήρξε πιο επικίνδυνος ακόμη κι απ’ τους διωγμούς των ειδωλολατρών αυτοκρατόρων. Ο κίνδυνος ήταν πλέον «εντός των τειχών». Όμως η ενότητα στην στερεωμένη ορθόδοξη πίστη διασφάλισε τον ακύμαντο πλου του σκάφους της Εκκλησίας.
Ο διωγμός αναθέρμανε την Πίστη! Δοκίμασε τις πνευματικές αντοχές των πιστών. Έδωσε την ευκαιρία στην Εκκλησία να διατυπώσει με σαφήνεια την πίστη της και να μας την παραδώσει, αποκαθαρμένη από αμφισβητήσεις, προς διαφύλαξη.
Τέλος, αναδείχθηκε η αξία της εκκλησιαστικής Παράδοσης. Το «Συνοδικόν της Ορθοδοξίας» διακηρύττει ως μοναδική διέξοδο από τέτοιου είδους περιπέτειες την Παράδοση, που κληρονόμησε η Εκκλησία από τον Χριστό, μέσω των Αποστόλων, των Μαρτύρων, των Ομολογητών, των Πατέρων και ολόκληρη την ιερή αλυσίδα μέχρι τις μέρες μας.



Προσέγγιση του Θεού Λόγου με τον ορθό λόγο;


Μια φωτεινή μορφή, τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, προβάλλει την Β’ Κυριακή των Νηστειών στους πιστούς η Εκκλησία.
Ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε το 1296 στην Κωνσταντινούπολη από εύπορους και ευσεβείς γονείς. Ανατράφηκε έτσι με «τα νάματα της ευσεβείας», αλλά μπόρεσε να δεχθεί πλούσια την «θύραθεν παιδεία» κοντά σε φημισμένους δασκάλους της εποχής του. Πόθος φιλόθεος οδήγησε τον ίδιο, αλλά και την χήρα μητέρα και τα αδέλφια του να επιλέξουν τον μοναχικό βίο.
Ο Άγ. Γρηγόριος αρχικά μόνασε στην αγιορείτικη Μονή Βατοπαιδίου, έχοντας ως δάσκαλο στη νηπτική θεωρία και πράξη τον ενάρετο μοναχό Νικόδημο. Κοντά του δέχθηκε σε αποκαλυπτικό όραμα την υπόσχεση της Παναγίας ότι θα τον προστατεύει διά βίου. Ανταποκρίθηκε έτσι η Θεοτόκος στις γεμάτες ταπείνωση, πύρινες δεήσεις του: «Φώτισόν μου το σκότος!»
Αργότερα ασκήθηκε στην Μονή της Μεγίστης Λαύρας, αλλά επιθυμώντας σφοδρά να βρίσκεται «μόνος μόνω Θεώ» αναχώρησε για τα ενδότερα της αθωνικής ερήμου. Επιδόθηκε σε άσκηση αυστηρή. Περιόρισε τις αισθήσεις του και διέθετε όλο τον καιρό του στην προσευχή και στη μελέτη των θείων Γραφών. Με την αγρυπνία και την πλήρη ταπείνωσης και μετάνοιας προσευχή του, εξάγνισε την ψυχή του και έγινε σκεύος εκλεκτό του Αγίου Πνεύματος.
Κυνηγημένος από επιδρομείς, ίδρυσε Σκήτη στη Βέροια, ενώ έγινε και Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, χωρίς να διακόψει τους ασκητικούς αγώνες του, μέχρι την κοίμησή του, το 1362.
Ο Άγιος Γρηγόριος επιδόθηκε ιδιαίτερα στη νοερά προσευχή και την ευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Προσέγγισε έτσι υπαρξιακά τον Θεό και αξιώθηκε να βιώσει ουράνιες εμπειρίες. Είχε την εμπειρία του «ακτίστου φωτός». Περιβαλλόταν δηλαδή, κατά την προσευχή του, με φως ουράνιο. Φως αισθητό, αλλά όχι κτιστό ή προερχόμενο από κάποια υλική πηγή.
Πρόκειται για εξαιρετικό χάρισμα, που ο Θεός παρέχει σε αγωνιστές, που έχουν κενώσει τους εαυτούς τους από τα πάθη τους και έχουν γεμίσει την ψυχή τους με τον Θείο Έρωτα. Ανάλογες εμπειρίες του ακτίστου φωτός μαρτυρούνται στους βίους παλαιών και νεώτερων Αγίων της Εκκλησίας: του Οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, του Οσ. Γρηγορίου του Σιναΐτου και πρόσφατα του Γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστή και του π. Παϊσίου.
Η εμπειρία αυτή είναι γεγονός πως σκανδαλίζει την ανθρώπινη λογική. Μόνο με την Πίστη μπορεί κανείς να την αποδεχθεί. Στους χρόνους του Αγ. Γρηγορίου ο επίσκοπος Ιέρακος της Καλαβρίας, Βαρλαάμ –κάτοχος σπουδαίας κοσμικής παιδείας- και ο μαθητής του, μοναχός Ακίνδυνος αμφισβήτησαν την άκτιστη φύση του Φωτός αυτού.
Στην Σύνοδο του 1341, την οποία συνεκάλεσε ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ’ Παλαιολόγος, ο Άγιος Γρηγόριος απέδειξε με αντιρρητικούς λόγους του ότι πρόκειται για το Φως του μέλλοντος αιώνος, το οποίο υποσχέθηκε ο Χριστός στους Δικαίους. Είναι το ίδιο το Φως της Μεταμορφώσεως, αισθητό απαύγασμα της άκτιστης Φύσης του Τριαδικού Θεού, αλλά όχι κτιστό φαινόμενο, όπως υποστήριζαν οι Βαρλαάμ και Ακίνδυνος.
Η «ησυχαστική έριδα», όπως αποκλήθηκε η θεολογική αμφισβήτηση για το Άκτιστο Φως, ξεκινάει από δύο διαφορετικούς δρόμους προσέγγισης του Θεού. Και οι δύο δεν είναι άγνωστοι σ’ εμάς, σήμερα.
Άλλοι διαλέγουν την πλατειά οδό, την ευκολοδιάβατη, που δεν απαιτεί προσωπικό αγώνα και θυσίες. Προσπαθούν με μόνη την ατελή και πεπερασμένη λογική τους –τον «ορθό λόγο» του Διαφωτισμού- να προσπελάσουν τον Απρόσιτο. Και αποτυγχάνουν, καταλήγοντας είτε σε υλιστικές και αθεϊστικές θεωρίες είτε σε αποϊεροποιημένες θεωρήσεις του Θείου.
Την «στενή και τεθλιμμένη οδό» διαλέγουν όσοι ακολουθούν την ασκητική διαγωγή, που η Εκκλησία προτείνει –όχι για τους μοναχούς μόνο, αλλά για όλα τα μέλη Της, στο κατά δύναμη. Αυτήν υποδεικνύει και ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Είναι η υπαρξιακή προσέγγιση του Θεού, με καρδιά καθαρμένη από τα πάθη. Τα «ψυχοκαθάρσια φάρμακα» που προτείνει η Εκκλησία –εξαιρετικά δε την περίοδο της Μεγ. Σαρακοστής- είναι η συμμετοχή στα ιερά μυστήρια, η ταπείνωση, η προσευχή, η νηστεία, ο περιορισμός των κάθε λογής επιθυμιών μας και τέλος η διαρκής ανάσταση από τις πτώσεις μας, δηλαδή η μετάνοια.
Υπάρχουν και σήμερα αφανείς Άγιοι, με εμπειρίες του Ακτίστου Φωτός. Όλοι οι Χριστιανοί, που αγωνίζονται δεν σημαίνει ότι θα λάβουν το χάρισμα αυτό. Σίγουρα όμως θα αισθάνονται μέσα στους καθημερινούς τους κόπους τους ευφροσύνη υπέρλογη και την Χάρη του Θεού. Ο Χριστός μας διαβεβαιώνει. Οι βίοι των Αγίων το επιβεβαιώνουν.



«Τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν, Δέσποτα…»

Η θαυμάσια και κατανυκτική περίοδος της Μεγάλης Σαρακοστής έχει ως τέρμα της τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού. Θα παρέλθει όμως χωρίς αποτελέσματα, αν δεν ανταποκριθεί ο καθένας μας στο μεγάλο προσκλητήριο: να σταυρωθούμε και να αναστηθούμε κι εμείς μαζί με τον Χριστό.
Πώς; Σταυρώνοντας τα Πάθη μας. Νεκρώνοντας τον «παλαιό άνθρωπο», τον δούλο της αμαρτίας. Και τέλος, ζώντας την προσωπική μας ανάσταση, την ανάπλαση ενός νέου ανθρώπου. Ενός πλάσματος αποξενωμένου απ’ την αμαρτία και συμφιλιωμένου με τον Θεό.
Σταυροαναστάσιμη, λοιπόν, η πορεία μας. Καλείται να είναι αγωνιστική και κοπιώδης. Στο μέσον αυτής της πορείας, η Εκκλησία προβάλλει τον Τίμιο Σταυρό την ερχόμενη Κυριακή, τρίτη των Νηστειών, Η Κυριακή αυτή ονομάζεται «της Σταυροπροσκυνήσεως».
Στο τέλος του κυριακάτικου όρθρου ο ιερέας λιτανεύει τον Τίμιο Σταυρό πάνω σ’ ένα δίσκο, στολισμένο με άνθη, που θα μοιραστούν σε όλους τους πιστούς. Στις λευκαδίτικες εκκλησίες ο Σταυρός συνοδεύεται από βιολέτες. Δεχόμαστε έτσι την υπόμνηση ότι ο Σταυρός είναι «το ζωηφόρον φυτόν», απ’ το οποίο βλάστησε η σωτηρία μας. Μετά την λιτάνευση, ο ιερέας στέκεται μπροστά από τον Τίμιο Σταυρό (χωρίς το Σώμα του Εσταυρωμένου) στον σολέα. Λέει σύντομη δέηση και ψέλνει τον ύμνο: «Τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν, Δέσποτα, και την αγίαν Σου Ανάστασιν δοξάζομεν».
Ο Τίμιος Σταυρός, καθώς θα βρίσκεται για μια ολόκληρη εβδομάδα στο μέσον του ναού, καλεί τους πιστούς να τον ασπασθούν και να αντλήσουν δύναμη για το άλλο μισό της πορείας τους. Διότι, χωρίς καλά – καλά να το καταλάβουμε, φτάσαμε κιόλας στο μέσον της Μεγάλης Σαρακοστής. Και όπως οι οδοιπόροι λαχταρούν να βρουν ένα πλατύφυλλο δέντρο για να ξαποστάσουν στη δροσιά του, έτσι και οι Χριστιανοί βλέπουν αυτό το «ευσκιόφυλλον δένδρον», τον Τίμιο Σταυρό, και αναπαύονται. Ανανεώνονται πνευματικά.
Μπορούν να δουν καθαρά ποια είναι η αρχή και το τέλος της ανθρώπινης περιπλάνησης. Στον Παράδεισο προηγουμένως ένα ξύλο, ένα δέντρο έγινε η αφορμή της ανθρώπινης αποστασίας. Γεύθηκε ο άνθρωπος τον απαγορευμένο καρπό, την αμαρτία και αποξενώθηκε από τον Θεό. Με την σταυρική θυσία του Χριστού όμως, ένα άλλο ξύλο, το Τίμιο Ξύλου του Σταυρού Του, έγινε όργανο συμφιλίωσης.
Ο υμνωδός ψέλνει κι εμείς αποδίδουμε ελεύθερα το κοντάκιο των ημερών: «Η πύρινη ρομφαία δεν φυλάει πια την πύλη της Εδέμ. Διότι σβήστηκε με παράδοξο τρόπο από το ξύλο του Σταυρού. Το κεντρί του θανάτου και η νίκη του Άδη απομακρύνθηκαν. Κι Εσύ, Σωτήρα μου, φάνηκες, λέγοντας σ’ εκείνους που βρίσκονται στον Άδη: Μπείτε και πάλι στον Παράδεισο».
Ο κόπος της νηστείας και του αγώνα που ο καθένας καταβάλλει –στο μέτρο των δυνάμεών του- μετριάζονται στη θέα του Σταυρού. Μας υπενθυμίζει πόσα έπαθε ο Χριστός πάνω στο Ξύλο αυτό –όργανο ατιμωτικής καταδίκης μέχρι τότε, ένδοξο τρόπαιο κατά του θανάτου μετά την Σταύρωσή Του- και τονώνει την ελπίδα μας στη δόξα που ο Σταυρός του Χριστού μας προσφέρει.
Γιατί προσκυνάμε τον Τ. Σταυρό στη μέση της Μεγ. Σαρακοστής; Οι Πατέρες κάνουν τον παραλληλισμό με το ξύλο που έβαλε ο Μωυσής στη μέση της πηγής, στην τοποθεσία Μερρά, και τα μέχρι τότε πικρά ύδατα έγιναν γλυκά και πόσιμα. Έτσι η πικρία από τη νηστεία και τον αγώνα της Σαρακοστής γλυκαίνουν, χάρη στον Τίμιο Σταυρό, με την προσδοκία των Παθών και της Ανάστασης.



Η Κλίμακα των αρετών

Η τέταρτη Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη στον Όσιο Ιωάννη, τον ηγούμενο της Μονής του Σινά και συγγραφέα της «Κλίμακος».
Έζησε τον 6ο αι. Προερχόταν από εύπορη οικογένεια και μπόρεσε έτσι να λάβει ανώτερη μόρφωση. Σε νεαρή ηλικία αναχώρησε για την έρημο του Σινά μαζί με τον αδερφό του, Γεώργιο. Έγινε υποτακτικός του αββά (=γέροντα) Μαρτυρίου. Δεκαεννιά χρόνια αργότερα αποσύρθηκε σε ένα σπήλαιο, στην περιοχή «Θολάς». Ασκήθηκε εκεί στην ησυχαστική ζωή για σαράντα χρόνια, φτάνοντας σε μέτρα αρετής και αγιότητας. Προς το τέλος της ζωής του αναδείχθηκε ηγούμενος της Μονής του Σινά. Οι συνασκητές του τον θεωρούσαν «νέο Μωϋσή», αφού «το καθαρό νερό της διδασκαλίας του έσβηνε κάθε πνευματική δίψα». Είχε ακόμη το χάρισμα της θαυματουργίας. Εκοιμήθη στις 30 Μαρτίου του 600 σε ηλικία 75 ετών.
Ο ηγούμενος της Ραϊθώ, Ιωάννης του ζήτησε να καταγράψει όσα ταιριάζουν στη μοναχική πολιτεία και να του τα στείλει. Τα περίμενε μάλιστα σαν «θεόγραφες πλάκες».Οι αρετές μοιάζουν, λέει ο όσιος Ιωάννης, με τα σκαλιά από την κλίμακα, που είδε ο Ιακώβ να ξεκινάει από τη γη και να φτάνει στον ουρανό. Διότι η μία παραπέμπει στην άλλη και ανεβάζουν στον ουρανό όποιον θέλει. Γι’ αυτό το έργο του ονομάστηκε «Κλίμαξ». Επειδή όμως ο αγώνας για να φτάσει ο άνθρωπος στην κατά Θεόν τελείωση με τις αρετές δεν αφορά μόνο τους μοναχούς, γι’ αυτό η μελέτη της «Κλίμακας» είναι ωφέλιμη για κάθε Χριστιανό.
Με την σειρά ο όσιος Ιωάννης αναφέρεται στα εξής θέματα: απάρνηση των εγκοσμίων, υπακοή (στον πνευματικό), μετάνοια, μνήμη θανάτου, «χαροποιόν πένθος» (δηλ. πένθος για την αμαρτία, με την χαρά που δίνει η ελπίδα στον Θεό). Ακολούθως περιγράφονται τα σκληρά πάθη, με τα οποία καλείται να πολεμήσει ο πνευματικός αγωνιστής: οργή, μνησικακία, καταλαλιά (κατηγορία, συκοφαντία), πολυλογία, ψέμα, ακηδία (έλλειψη διάθεσης για πνευμ. αγώνα), γαστριμαργία, ανηθικότητα, φιλαργυρία, αναισθησία, ύπνος, δειλία, κενοδοξία (ματαιοδοξία), υπερηφάνεια, βλασφημία, πονηρία. Περιγράφει όμως και τις αντίστοιχες αρετές: αοργησία, σιωπή, εγκράτεια, αγνεία και σωφροσύνη, ακτημοσύνη, αγρυπνία, πραότητα, απλότητα, ταπεινοφροσύνη. Μιλάει τέλος για τους γλυκείς καρπούς των ασκητικών μόχθων: την κατάκτηση της ησυχίας, της μακαρίας προσευχής, της απουσίας των παθών.
Το αριστούργημά του είναι ο εικοστός έκτος από τους λόγους του, ο «περί διακρίσεως». Μιλάει γενικά για τα πάθη, τις αρετές, τους λογισμούς και τη διάκρισή τους. Σαν κατακλείδα του σημειώματός μας παραθέτουμε ελάχιστα αποσπάσματα:
«Μετά τον Θεό, ας έχουμε σε κάθε ενέργειά μας ως άγρυπνο φρουρό και ως γνώμονα ασφαλή τη συνείδησή μας. Έτσι, αντιλαμβανόμενοι από πού φυσάει ο άνεμος, ανοίγουμε προς τα εκεί τα πανιά του πλοίου μας.
Να γίνουν όλοι απαθείς δεν είναι βεβαίως δυνατόν. Να σωθούν όμως όλοι και να συμφιλιωθούν με τον Θεό δεν είναι αδύνατον.
Όπως ο ήλιος με το φως του δείχνει τον χρυσό που λάμπει, έτσι και η αρετή φανερώνει αυτόν που την έχει.
Όπως πολλές φορές μία σπίθα κατέκαυσε ένα μεγάλο δάσος, έτσι και μία ενάρετη πράξη συνέβη να εξαλείψει πλήθος από μεγάλα πταίσματα.
Αυτός που έχει ορθή πίστη και όμως διαπράττει αμαρτίες, μοιάζει με πρόσωπο που δεν έχει οφθαλμούς. Αυτός που δεν έχει πίστη και όμως πράττει ίσως μερικά καλά, μοιάζει με εκείνον που αντλεί νερό και το χύνει σε ένα τρυπημένο πιθάρι».
(Ιωάννου του Σιναΐτου, Κλίμαξ, έκδοση Ιεράς Μονής Παρακλήτου Ωρωπού)




Οδηγός προς την μετάνοια


Ολόκληρη η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής απευθύνει στους πιστούς σάλπισμα μετανοίας. Τις δυό πρώτες Κυριακές του Τριωδίου ως πρότυπα μετάνοιας προβάλλονται ο Τελώνης και ο Άσωτος Γιος. Ο ένας, έχοντας επίγνωση της αμαρτωλότητάς του, έλεγε με ταπείνωση: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Ο άλλος, ειλικρινά μετανοιωμένος, παίρνει τη μεγάλη απόφαση και γυρίζει στην πατρική εστία –τον χαμένο Παράδεισο, ερμηνεύουν οι Πατέρες.
Αυτή την τελευταία Κυριακή της Σαρακοστής, την πέμπτη των Νηστειών, λίγο πριν αρχίσει η Εβδομάδα των Παθών και της Ανάστασης, μια άλλη ιερή μορφή –ιστορικό πρόσωπο τούτη τη φορά- γίνεται «κήρυκας μετανοίας». Πρόκειται για την Οσία Μαρία την Αιγυπτία.
Σε ηλικία μόλις δώδεκα ετών απομακρύνθηκε από τους γονείς της κρυφά και πήγε στην Αλεξάνδρεια. Στην μεγαλούπολη αυτή της εποχής της, έζησε άσωτο βίο για δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια. Κάποτε μπήκε από περιέργεια σε ένα πλοίο, με προορισμό τα Ιεροσόλυμα. Έφτασε στην Αγία Πόλη μαζί με τους προσκυνητές. Άλλά ακόμη κι εκεί επιδόθηκε σε κάθε είδους αμαρτία, παρασέρνοντας πολλούς.
Θέλησε να μπει και στο ναό της Αναστάσεως, την ημέρα της Ύψωσης του Σταυρού. Πλην όμως αισθάνθηκε αόρατη δύναμη να την εμποδίζει, ενώ το πλήθος όλο του λαού έμπαινε χωρίς κανένα εμπόδιο. Το γεγονός αυτό την πλήγωσε βαθιά…
Μετάνοιωσε για όσα είχε κάνει και πήρε την μεγάλη απόφαση: να αλλάξει τη ζωή της. Γύρισε, λοιπόν, και πάλι στο Ναό. Μπήκε τότε μέσα δίχως κανένα εμπόδιο. Προσκύνησε το τίμιο Ξύλο και έφυγε την ίδια ημέρα από τα Ιεροσόλυμα. Διάβηκε τον Ιορδάνη ποταμό και έφτασε στα μέρη της ερήμου.
Η Οσία έζησε στην έρημο ασκητικά σαράντα εφτά χρόνια, με στερήσεις, μόνη της, με προσευχή στον μόνο Θεό. Κοντά στα τέλη της ζωής της συνάντησε έναν ερημίτη, τον Άγιο Ζωσιμά. Του εξομολογήθηκε τη ζωή της από την αρχή. Κατόπιν τον παρακάλεσε να της φέρει τα άχραντα Μυστήρια για να κοινωνήσει. Πράγματι, το επόμενο έτος, πήγε ο Ζωσιμάς την Μεγάλη Πέμπτη και την κοινώνησε.
Τον μεθεπόμενο χρόνο ξαναπήγε εκεί ο ερημίτης Ζωσιμάς. Βρήκε όμως την οσία ξαπλωμένη στη γη, νεκρή και ένα γράμμα δίπλα της, που έγραφε: «Αββά Ζωσιμά, θάψε εδώ το σώμα της άθλιας Μαρίας. Πέθανα την ίδια μέρα που κοινώνησα. Προσευχήσου για μένα». Αυτό έγινε γύρω στο 378 μ.Χ.
Η οσία Μαρία αποτελεί μια συγκλονιστική περίπτωση βαθειάς πτώσης. Διέθετε όμως την τόλμη και την απαραίτητη ταπείνωση να μην χαθεί στην απελπισία της, παΡρά να «σηκωθεί». Ενώ ζούσε σταυρωμένη από τα πάθη και τις αμαρτίες της, ζήτησε το έλεος του Θεού και βίωσε την προσωπική της ανάσταση.
Δεν είναι τυχαίο που η Εκκλησία προβάλλει την αγία μορφή της λίγο πριν την Μεγάλη Εβδομάδα. Ο συγκλονιστικός βίος της Οσίας Μαρίας –γραμμένος από τον Άγιο Σωφρόνιο, Πατριάρχη Ιεροσολύμων- δεν έχει ανάγκη από άλλα σχόλια. Και μόνος του, νουθετεί τον καλοπροαίρετο Χριστιανό. Διδάσκει ότι η Εκκλησία παρέχει την μοναδική διέξοδο από την έρημο των παθών μας: το μυστήριο της μετάνοιας, την ιερά εξομολόγηση.
Η αμαρτία δεν είναι παρά μια αστοχία, μια λοξοδρόμηση απ’ την οδό της συμφιλίωσης με τον Θεό. Η ειλικρινής μετάνοια ξαναφέρνει τον άνθρωπο στην σωστή τροχιά, στην κατεύθυνση της κοινωνίας με τον Θεάνθρωπο Χριστό. Εκείνον, που θα παρακολουθήσουμε τις προσεχείς μέρες να σταυρώνεται για τις δικές μας αμαρτίες και ν’ ανασταίνεται, για να μας λυτρώσει απ’ την φθορά και το θάνατο.



Σειρά Β΄: Από την εκκλησιαστική ζωή της Μεγάλης Σαρακοστής (2006)

Ιδού καιρός ευπρόσδεκτος!


Διανύουμε ήδη την Α΄ εβδομάδα των Νηστειών. Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδότησε την απαρχή της τεσσαρακονθήμερης περιόδου που η Εκκλησία έχει θεσπίσει, για την καλύτερη δυνατή προετοιμασία των πιστών, ώστε να συμμετάσχουν στο Πάθος και την Ανάσταση του Σωτήρα Χριστού.
«Ιδού καιρός ευπρόσδεκτος! Ιδού καιρός μετανοίας!» Ο υμνωδός μας υπενθυμίζει ότι αρχίζει ήδη να εντείνεται ο πνευματικός αγώνας του Χριστιανού. Προκαλεί όσους θέλουν να εισέλθουν στο «στάδιο των αρετών» και να συμμετάσχουν στον «καλόν της νηστείας αγώνα». Η συμμετοχή είναι προαιρετική και εκούσια. Συνιστά όμως τη βασική οδό προς τον Γολγοθά και το Κενό Μνημείο, που φεγγοβολούν στο τέλος της ευλογημένης σαρακοστιανής πορείας μας.
Τις τέσσερις Κυριακές που προηγήθηκαν της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είδαμε τις πρoϋποθέσεις συμμετοχής στον αγώνα και θυμηθήκαμε το έπαθλο. Ήδη η υμνολογία μας υπενθυμίζει καθημερινά τους κανονισμούς, ενώ συγκεκριμένες τεχνικές βοηθούν τους Χριστιανούς στην αθλητική τους προσπάθεια.
Προϋπόθεση πρώτη: Ταπείνωση όμοια με αυτήν του Τελώνη.
Προϋπόθεση δεύτερη: Μετάνοια ειλικρινής και απροϋπόθετη, όπως του Ασώτου Υιού, αλλά και ελπίδα στο έλεος του Σπλαγχνικού Πατέρα της ίδιας παραβολής.
Προϋπόθεση τρίτη: Αγάπη για τον Θεό και την κάθε εικόνα Του, τον κάθε άνθρωπο που πεινάει ή διψάει, είναι ξένος, γυμνός ή φυλακισμένος.
Υπάρχουν και σημαντικές παγίδες. Πρώτη η υπερηφάνεια και οι «εκ δεξιών» λογισμοί του -κατά τα λοιπά ευσεβούς, νηστευτή και ελεήμονα- Φαρισαίου. Κατόπιν, ο φθόνος και η ζηλοτυπία του μεγαλύτερου γιου (από την παραβολή του Ασώτου). Και βέβαια, η αδυναμία μας να αναγνωρίσουμε τον ίδιο τον Χριστό στο πρόσωπο των ενδεών αδελφών.
Το έπαθλο είναι συγκεκριμένο και πολύτιμο: η επάνοδος στον χαμένο Παράδεισο. Η επιστροφή του πλάσματος κοντά στον Πλάστη του. Η επανάκτηση της παρρησίας προς τον Θεό, την οποία οι Πρωτόπλαστοι έχασαν το τρομερό δειλινό της αποστασίας. Μακριά απ’ τον Θεό, ο παρήκοος άνθρωπος τρέφεται με τα ξυλοκέρατα που προορίζονται για τους χοίρους. Γεύεται τους καρπούς της αμαρτίας. Αδυνατεί να χορτάσει με απολαύσεις απατηλές. Έχει την ψευδαίσθηση πως κρύβεται απ’ το παντεποπτικό βλέμμα του Θεού μέσα στις φυλλωσιές του χαμένου Παραδείσου.
Η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η κατ’ εξοχήν αγωνιστική περίοδος για τον Χριστιανό.
Έχουμε ίσως συνηθίσει να στεκόμαστε στο ιερό αγώνισμα της νηστείας. Πολύτιμη ασφαλώς και ουσιαστική η τήρησή της. Δεν συνιστά νεκρό τύπο ή μόνο μια καλή ευκαιρία υγιεινής διατροφής. Η νηστεία αποτελεί βασικό βοήθημα για την χαλιναγώγηση των παθών. Είναι μια θυσία των επιθυμιών και των άπληστων ορέξεών μας για την αγάπη Εκείνου που πρόκειται να πάθει και να σταυρωθεί για τις δικές μας αμαρτίες. Είναι μια εκδήλωση της υπακοής μας στην Εκκλησίας και μια κάλλιστη ευκαιρία για να εναρμονισθούμε με τον τρόπο ζωής που εκείνη, το Σώμα του Χριστού, προτείνει.
Η Σαρακοστή όμως είναι γενικά «καιρός εγκρατείας» και όχι απλά «καιρός νηστείας». Προκαλούμαστε να πιστεύσουμε στον Θεό με μεγαλύτερη ζέση και περισσότερη ακρίβεια. Καλούμαστε να εντείνουμε την προσωπική μας προσευχή, αλλά και να συμμετάσχουμε με μεγαλύτερη συνέπεια στη λειτουργική ζωή της εκκλησιαστικής κοινότητας, που διανθίζεται αυτή την περίοδο με περισσότερες και κατανυκτικότερες ιερές ακολουθίες. Καλούμαστε να επιδοθούμε στην ελεημοσύνη, από το υστέρημά μας, με αγάπη για τον αδελφό, με συναίσθηση ότι η προσφορά μας απευθύνεται στον ίδιο τον Χριστό.
Η αποξένωση απ’ τις κακές έξεις, η εγκράτεια στη γλώσσα, η αποχή από τον θυμό, ο χωρισμός από τις επιθυμίες, την κατάκριση, το ψεύδος και την επιορκία αποτελούν το απαραίτητο συμπλήρωμα για να είναι η νηστεία μας αληθινή και ευπρόσδεκτη στο Θεό.

Σημείωση: Από την στήλη αυτή των πάντοτε φιλόξενων «Ν.τ.Λ.» θα παρουσιασθούν στα επόμενα φύλλα θέματα από την ζωή της Εκκλησίας κατά την Μεγ. Σαρακοστή.


Οι ιερές ακολουθίες

Η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η κατ’ εξοχήν κατανυκτική περίοδος του έτους. Η Εκκλησία προσπαθεί να συγκινήσει τις ψυχές των ανθρώπων και να δημιουργήσει το κατάλληλο πνευματικό κλίμα, που θα τους οδηγήσει πιο κοντά στον Θεό.
Είναι περίοδος έντασης της λειτουργικής ζωής. Οι λατρευτικές ευκαιρίες πολλαπλασιάζονται. Ασφαλώς, ο κάθε Χριστιανός στο «ταμιείον» του έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει περισσότερο των «έσω άνθρωπο» και να βρεθεί ενώπιος ενωπίω με τον Θεό. Ωστόσο οι καμπάνες των εκκλησιών, στις μονές αλλά και στον κόσμο, ηχούν τακτικότερα και προσκαλούν τους πιστούς στην κοινή Λατρεία, την επ’ Εκκλησίας.
Δεν αρκεί ο προσωπικός αγώνας. Η θεοευλόγητη εμπειρία της κοινωνίας των προσώπων συνιστά στήριγμα απαραίτητο και μοναδικό για τον αγωνιζόμενο άνθρωπο. Άσκηση εκτός Εκκλησίας και προσευχή αποκλειστικά ατομική, ξεκομμένη από την κοινή λειτουργική σύναξη μοιάζουν με… συμμετοχή σε πρωτάθλημα χωρίς αντιπάλους, με αγώνα δρόμου έξω απ’ τον στίβο και με γυμναστικές ασκήσεις δίχως τα απαραίτητα όργανα.
Η λειτουργική ζωή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η πνευματική τροφή του αγωνιζόμενου Χριστιανού. Ευωδιάζουν οι ναοί απ’ το θυμίαμα που χρησιμοποιείται πιο συχνά στις ιερές ακολουθίες. Ηρεμούν οι εκκλησιαζόμενοι με το ιλαρό φως των καντηλιών και των κεριών. Περισσότερες και με ιδιαίτερο χρώμα οι ιερές ακολουθίες γαληνεύουν τις ψυχές και αναπτερώνουν το νου. Η λειτουργική τάξη τώρα τηρείται με ακρίβεια ακόμη και στις ενορίες, όπου τον υπόλοιπο χρόνο οι ακολουθίες συντομεύονται και εν πολλοίς περικόπτονται για να οικονομηθούν οι εν τω κόσμω Χριστιανοί, με τον ελάχιστο διαθέσιμο χρόνο και τις πολλές βιοτικές μέριμνες.
Στην ακολουθία του Όρθρου διαβάζονται οι «βασιλικοί ψαλμοί» (Επακούσαι σου Κύριος εν ημέρα θλίψεως… Κύριε, σώσον τον βασιλέα…). Με τις εννέα βιβλικές ωδές, που περιέχονται σε διάφορα βιβλία της Αγ. Γραφής και διαβάζονται κατά την καθορισμένη τάξη, δοξολογείται το όνομα του Θεού, διότι: α) έσωσε τον Ισραήλ απ’ τη δουλεία τον Αιγυπτίων μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, β) έδωσε το Νόμο Του στον θεόπτη Μωϋσή, γ) η στείρα Άννα απέκτησε γιο, τον προφήτη Σαμουήλ, δ) φανερώθηκε στους προφήτες Αββακούμ και Ησαΐα, ε) διέσωσε τον προφήτη Ιωνά στην κοιλία του κήτους, στ) έσωσε τους Αγίος Τρεις Παίδες στο πυρωμένο καμίνι, ζ) είναι δημιουργός του κόσμου, όπως Τον ανύμνησαν οι Τρεις Παίδες και η) αξίωσε τον ιερέα Ζαχαρία να αποκτήσει γιο, τον Πρόδρομο Ιωάννη.
Ακολουθούν λιτές οι ακολουθίες των Ωρών, που τελούνταν κανονικά τέσσερις φορές την ημέρα, σύμφωνα με το ιουδαϊκό σύστημα διαίρεσης της μέρας: την α΄ ώρα (6 π.μ.), την γ΄ ώρα (9 π.μ., οπότε έγινε και η Πεντηκοστή), την στ΄ ώρα (12 μεσημ., οπότε ο Χριστός προσηλώθηκε στον Σταυρό) και την θ΄ ώρα (3 μ.μ., οπότε ο Χριστός, πάνω στον Σταυρό, παρέδωσε το πνεύμα Του).
Ο Εσπερινός την Μεγάλη Τεσσαρακοστή έχει ιδιαίτερο χρώμα. Απλός τις καθημερινές, με περισσότερους ύμνους τις Κυριακές. Τις Κυριακές ψάλλονται κατανυκτικοί ύμνοι, που προτρέπουν τους πιστούς προς τη μετάνοια. Επίσης,ψάλλονται τα «μεγάλα προκείμενα»: «Μη αποστρέψης το πρόσωπόν Σου από του παιδός Σου, ότι θλίβομαι. Ταχύ επάκουσόν μου, πρόσχες τη ψυχή μου και λύτρωσαι αυτήν» και «Έδωκας κληρονομίαν τοις φοβουμένοις το Όνομά Σου, Κύριε». Στον πρώτο κατανυκτικό εσπερινό (Κυριακή της Τυρινής), «της Συγγνώμης» όπως λέγεται, κλήρος και λαός δίνουν τον εν Κυρίω ασπασμό, για να προχωρήσουν ειρηνικοί και συγχωρεμένοι στην Μεγ. Τεσσαρακοστή. Στη Λευκάδα, κάθε Κυριακή τελείται ένας μόνο κατανυκτικός εσπερινός στο ναό του Αγ. Νικολάου και ακολουθεί θ. κήρυγμα.
Τα απογεύματα τελείται το Μέγα Απόδειπνο, με πολλούς ψαλμούς, ευχές και σύντομους ύμνους («Μεθ’ ημών ο Θεός γνώτε έθνη και ηττάσθε, ότι μεθ’ ημών ο Θεός» κ.ά. κατανυκτικά τροπάρια). Στα απόδειπνα της Α΄Εβδομάδας των Νηστειών ψάλλεται ο Μ. Κανόνας, χωρισμένος σε τέσσερα μέρη.
Για την Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία, τους Χαιρετισμούς και τον Μ. Κανόνα θα γίνει ιδιαίερη αναφορά σε επόμενα κείμενα.



Η Θεία Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου και η Προηγιασμένη


Η Μεγ. Τεσσαρακοστή είναι μια περίοδος πένθιμη. Πενθεί ο άνθρωπος για τις αστοχίες, τις «αμαρτίες» του και καλείται να έρθει «εις εαυτόν». Η λύπη όμως δεν κυριαρχεί. Συνοδεύεται από χαρά ανεκλάλητη, με την ελπίδα ότι η Ανάσταση του Χριστού θα σημάνει και τη δική μας συνανάσταση. Το μωβ ή το βαθύ βυσσινί χρώμα που κυριαρχεί στο διάκοσμο των ναών αυτή την περίοδο αισθητοποιεί αυτήν ακριβώς την σταυροαναστάσιμη ατμόσφαιρα, το κλίμα της χαρμολύπης.
Η θ. Λειτουργία είναι το κατ’ εξοχήν αναστάσιμο πανηγύρι. Λόγω όμως της πένθιμης ατμόσφαιρας της Σαρακοστής, η Εκκλησία όρισε ότι τέλεια Θ. Λειτουργία θα τελείται μόνο κάθε Σάββατο και Κυριακή. Το Σάββατο θα τελείται η συνήθης Θ. Λειτουργία, το κείμενο της οποίας έχει γραφτεί από τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, τον μαρτυρικό Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως.
Όμως, τις πέντε Κυριακές της Μ. Σαρακοστής χρησιμοποιείται ένα παλαιότερο λειτουργικό κείμενο, γραμμένο από τον Μέγα Βασίλειο, Αρχιεπίσκοπο Καισαρείας. Η Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου είναι εκτενέστερη και διαρκεί περισσότερο. Έχει μεγαλύτερη «ευχή της αναφοράς», με ειδικές αιτήσεις για πολλές εμπερίστατες ομάδες ανθρώπων, ενώ αντί για το «Άξιον εστίν» ψάλλεται ο εξής καταπληκτικός θεομητορικός ύμνος «Επί σοί χαίρει, Κεχαριτωμένη, πάσα η κτίσις, Αγγέλων τό σύστημα, καί ανθρώπων τό γένος, ηγιασμένε ναέ, καί Παράδεισε λογικέ, παρθενικόν καύχημα, εξ ής Θεός εσαρκώθη, καί παιδίον γέγονεν, ο πρό αιώνων υπάρχων Θεός ημών, τήν γάρ σήν μήτραν, θρόνον εποίησε, καί τήν σήν γαστέρα, πλατυτέραν ουρανών απειργάσατο. Επί σοί χαίρει Κεχαριτωμένη, πάσα η κτίσις, δόξα σοι». Η Θ. Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου τελείται ακόμη την παραμονή των Χριστουγέννων και των Φώτων, την 1η Ιανουαρίου (ημέρα της μνήμης του), την Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο το πρωΐ.
Η συμμετοχή όμως των πιστών στην Θ. Ευχαριστία είναι ανάγκη της ψυχής. Όχι υποχρέωση ή τυπικό καθήκον. Κι αυτό, γιατί η Θ. Κοινωνία είναι τροφή της ψυχής, «φάρμακον αθανασίας, αντίδοτον του μη αποθανείν». Ο Άρτος και ο Οίνος που κοινωνούμε δεν είναι απλά σύμβολα, αλλά μετουσιώνονται σε κάθε Θ. Λειτουργία και γίνονται τέλεια «αντίτυπα» του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Στο Άγιο Ποτήριο κάθε Ορθόδοξης Εκκλησίας βρίσκεται ο ίδιος ο Χριστός, ο όλος Χριστός. Με κάθε μερίδα που κοινωνούν οι πιστοί μεταλαμβάνουν όλον τον Χριστό και κοινωνούν έτσι τόσο με τον Θεό, όσο και μεταξύ τους.
Σε κάθε Θεία Λειτουργία, ο Ιησούς Χριστός προσφέρεται βρώση και πόση σε όλους όσους ανταποκριθούμε στο κάλεσμα Του και μας καλεί όλους ομοτράπεζούς Του στο Μεγάλο και Αιώνιο Δείπνο της Βασιλείας Του. Ο Ιδιος μας προσφέρει διαρκώς το Σώμα και το Αίμα Του, «εις άφεσιν αμαρτιών και ζωήν την αιώνιον».
«Ένας άγιος γέροντας, ο Ιωάννης ο Βοστρηνός, που είχε «το κατά των δαιμόνων χάρισμα», ρώτησε κάποτε τους δαίμονες, που βασάνιζαν μερικούς δαιμονισμένους:
-Ποια πράγματα των Χριστιανών φοβάστε περισσότερο;
Και οι δαίμονες απάντησαν:
-Έχετε όντως τρία μεγάλα πράγματα, ένα που φοράτε στο λαιμό σας, ένα που λούζεσθε στην Εκκλησία και ένα που τρώτε στη Λειτουργία».
Αυτός τους ρώτησε πάλι, ποιο από τα τρία φοβούνται περισσότερο. Κι αυτοί απάντησαν:
-Αν προσέχατε και φυλάγατε αυτό που μεταλαμβάνετε, κανείς από εμάς δεν θα μπορούσε να βλάψει κανένα Χριστιανό!»
Για όλους αυτούς τους λόγους, οι Πατέρες όρισαν κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Μεγ. Σαρακοστής, όπως επίσης και τις ημέρες που γιορτάζει επίσημα κάποιος Άγιος να μπορούν οι Χριστιανοί να μεταλαμβάνουν. Δεν γίνεται όμως τέλεια Θ. Λειτουργία την ημέρα εκείνη. Στην τελευταία τέλεια Θ. Λειτουργία που τελέσθηκε στο ναό αυτό (Σάββατο ή Κυριακή), ο ιερέας ευλογεί δύο «Αμνούς», δύο κομμάτια Άρτου που γίνονται Σώμα Χριστού. Από το ένα κοινωνούν οι πιστοί την ίδια μέρα, ενώ στο δεύτερο στάζει λίγο Αίμα Χριστού και το φυλάει σε ειδικό αρτοφόριο μέχρι την επόμενη Τετάρτη ή Παρασκευή.
Τότε θα τελεσθεί «Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία». Λέγεται έτσι διότι τα Άγια έχουν ευλογηθεί σε προηγούμενη Θ.Λειτουργία. Πρόκειται για την ακολουθία του Εσπερινού, στην οποία επισυνάπτονται αιτήσεις και ευχές προετοιμασίας για την Θ. Κοινωνία. Στο τέλος μεταλαμβάνουν οι πιστοί τον ουράνιο Άρτο, «την τροφήν παντός κόσμου» και ενισχύονται ώστε να συνεχίσουν τον πνευματικό τους αγώνα στο στάδιο των αρετών.


Οι Χαιρετισμοί της Παναγίας

«Χαράς δοχείον, Αδάμ επανόρθωσις, Ρόδον το αμάραντον η βλαστήσασα, ηδύπνοον κρίνον, χώρα ανήροτος, έμψυχος τράπεζα, δάμαλις τεκούσα τον άμωμον μόσχον, όρθρος φαεινός, φωτός κατοικητήριον, ιλαστήριον του κόσμου, κλίμαξ, γέφυρα, μανναδόχος στάμνος, γης το θεμέλιον, ιερόν καταφύγιον, ακατανόητον βάθος, ύος άρρητον, πυρίμορφον όχημα του Λόγου, πόλις του Παμβασιλέως, αμόλυντος παστάς του Λόγου, ένδροσος πόκος του Γεδεών, άμπελος αληθινή, ράβδος μυστική, σωτηρία βροτών, τείχος και οχύρωμα των πιστών, , άστρον άδυτον, πύρινος στύλος, περιστερά, καύχημα των οσίων, στεφάνωμα των αθλητών…»
Για την Παναγία, την Μητέρα του Θεού ο λόγος. Πολλαπλά Κεχαριτωμένη και πολυώνυμη! Τιμιώτερη από τα Χερουβείμ και ασυγκρίτως ενδοξότερη από τα Σεραφείμ, ως αδιαφθόρως Θεόν Λόγον τεκούσα!
Ως στρατηγός υπέρμαχη της βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης, αλλά και ως μεσίτρια ένθερμη κάθε ανθρώπινης ψυχής, κοινή Μητέρα όλων των ανθρώπων, η Παναγία δέχεται τους ύμνους των ικετών της ολοχρονίς.
Ξεχωριστά όμως τιμάται στις ορθόδοξες εκκλησιές κάθε Παρασκευή της Μεγ. Τεσσαρακοστής. Μαζί με την ακολουθία του Μικρού Αποδείπνου, ψάλλεται ο κανόνας του Ακαθίστου («Ανοίξω το στόμα μου…») κι ύστερα από αυτόν το κοντάκιον «Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια». Ακολουθεί μία από τις τέσσερις στάσεις των Χαιρετισμών (τις 4 πρώτες εβδομάδες των Νηστειών) ή όλος μαζί ο Ακάθιστος Ύμνος (την Παρασκευή της Ε’ Εβδομάδος).
Δημοφιλέστατη η ακολουθία των Χαιρετισμών. Ευλαβικό ξεχείλισμα πονεμένων υπάρξεων, ειλικρινής εκδήλωση ολοκάρδιας ευγνωμοσύνης εμπερίστατων ψυχών.
Το 626 μ.Χ. ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων Ηράκλειος απουσίαζε από τη Βασιλεύουσα, σε εκστρατεία εναντίον των Περσών. Σε μια κίνηση αντιπερισπασμού, οι Πέρσες συμμαχούν με τους Αβάρους (θρακικό φύλο) και πολιορκούν για αρκετούς μήνες την Κωνσταντινούπολη. Το μεγαλύτερο μέρος του στρατού απουσιάζει. Πλήθος οι πολιορκητές. Συγκριτικά λιγοστοί οι υπερασπιστές της Πόλης, με επικεφαλής τον Πατριάρχη Σέργιο και τον μάγιστρο Βώνο. Οι ελπίδες όλων στρέφονται στην Προστάτιδα της Πόλης, την Υπεραγία Θεοτόκο. Και ενώ η πολιορκία συνεχιζόταν, την 7η προς 8η Αυγούστου, ισχυρός ανεμοστρόβιλος καταστρέφει τον στόλο των πολιορκητών κι αυτοί αναγκάζονται να λύσουν την πολιορκία.
Η Βασιλεύουσα γνωρίζει την αιτία της σωτηρίας της! Σύσσωμος ο λαός συναθροίζεται στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών κοντά στα τείχη και για μια ολόκληρη νύχτα «ορθοστάδην» (όρθιοι, «ακάθιστοι») ψέλνουν τον Ύμνο, που από τότε ονομάστηκε «Ακάθιστος».
Ο Ύμνος προϋπήρχε και ψαλλόταν προς τιμήν της Θεοτόκου, αλλά τη νύχτα εκείνη καθιερώθηκε πανηγυρικά και επίσημα στην Εκκλησία. Ο Ακάθιστος Ύμνος συναποτελείται από το «κοντάκιο» και από τον «κανόνα». Το «κοντάκιο» αποτελείται από το προοίμιο «Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει» -το οποίο όμως έκτοτε αντικαταστάθηκε από το «Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια»- καθώς και από 24 «οίκους» με αλφαβητική ακροστοιχίδα (ο καθένας αρχίζει με ένα γράμμα της αλφαβήτου, από το Α ως το Ω). Ο «κανόνας» αποτελείται από 8 ωδές.
Ο Ακάθιστος Ύμνος, αγνώστου ποιητή, αποτελεί εξαιρετικό δείγμα της βυζαντινής ποίησης. Βρίθει καλλολογικών στοιχείων, με μοναδικό σκοπό να επαινεθεί καλύτερα το πρόσωπο της Θεοτόκου. Παρομοιώσεις και μεταφορές παρμένες από τη φύση, την καθημερινή ζωή ή τις βιβλικές διηγήσεις, εκφράζουν τον θαυμασμό των ανθρώπων για την Θεομήτορα και Της απευθύνουν θερμές ικεσίες να μεσιτεύει στον Υιό Της για την σωτηρία κάθε πόλης και χώρας, κάθε πιστού Χριστιανού που επικαλείται την άμαχη αντίληψή Της.
Κόσμος πολύς συρρέι κάθε Παρασκευή στους ενοριακούς ναούς της πόλης και των χωριών, καθώς και στο μοναστήρι της Κυράς. Η Φανερωμένη μάλιστα γιόρταζε παλιότερα το Σάββατο του Ακαθίστου.
Ακόμη, οι εφημέριοι της πόλης φροντίζουν να τελέσουν τους Χαιρετισμούς κάποια Κυριακή ή μισοβδόμαδα στα ξωκκλήσια της αγιομαυρίτικης εξοχής (Βλαχέραινα, Αγια-Μαύρα, Αγια-Μαρίνα, Παναγία της Γύρας, Μεγάλη Βρύση). Κι εκεί οι προσκυνητές, που συνδυάζουν το τερπνόν του περιπάτου με το ωφέλιμον της προσευχής, δίνουν ευλαβικό παρών στις ακολυθίες προς τιμήν της Κυρίας των Αγγέλων και Μητέρας των ανθρώπων.


Ο Μεγάλος Κανόνας

Με τον θρήνο του Αδάμ μπροστά στην κλειστή πύλη του Παραδείσου άρχισε η Μεγάλη Σαρακοστή. Και πάλι, ενώ οδεύει προς την ολοκήρωσή της, οι πιστοί κάνουν δικό τους τον θρήνο του Προπάτορα και με ύμνους επ’ Εκκλησίας συμμετέχουν ενεργά στο «χαροποιόν πένθος» των σαράντα ημερών της κατάνυξης και της μετάνοιας.
Την Πέμπτη της Ε΄ Εβδομάδος των Νηστειών, λοιπόν, ψάλλεται στους ναούς μας ο «Μέγας Κανών». Επίσης, χωρισμένος σε τέσσερα τμήματα, ψάλλεται στη διάρκεια των Αποδείπνων των τεσσάρων πρώτων ημερών της Μ. Σαρακοστής (Δευτέρα έως Πέμπτη της Α΄ Εβδομάδας).
Είναι ποίημα του σπουδαίου βυζαντινού υμνογράφου Αγίου Ανδρέα του Ιεροσολυμίτου, επισκόπου Κρήτης. Ο Άγιος Ανδρέας καταγόταν από τη Δαμασκό. Έζησε στα τέλη του ζ΄ - αρχές η΄ αιώνα. Σε μικρή ηλικία πήγε στα Ιεροσόλυμα και έγινε μοναχός.
Η γραφίδα του ήταν «κάλαμος γραμματέως οξυγράφου», καθώς εμπλούτισε την εκκλησιαστική γραμματεία με περισπούδαστους πανηγυρικούς λόγους και ποιητικότατους κανόνες. Ως μέλος τριμελούς αντιπροσωπείας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, όντας μοναχός ακόμη, συμμετείχε στην Στ΄ Οικουμενική Σύνοδο (Κωνσταντινούπολη, 681, κατά του μονοθελητισμού). Τότε ο Άγιος μετέφερε πρώτος στην Πόλη τον Μ. Κανόνα, καθώς και το βίο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας (έργο του Αγ. Σωφρονίου Ιεροσολύμων).
Μετά την Σύνοδο, ο Άγιος χειροτονήθηκε διάκονος και ορίσθηκε διευθυντής του Ορφανοτροφείου της Κπολης. Το 712 χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Το 740 πήγε στην Κπολη για να ζητήσει βοήθεια για το ποίμνιό του, τον λαό της Κρήτης που μαστιζόταν από πανώλη και λιμό (πείνα). Ενώ επέστρεφε με πλοίο στην επαρχία του, εξεδήμησε προς Κύριον, στα ανοιχτά της Λέσβου, στις 4 Ιουλίου 740. Θάφτηκε τότε στην περιοχή της Ερεσσού. Η Εκκλησία τιμάει την μνήμη του κάθε χρόνο στις 4 Ιουλίου.
Από όλα τα ποιητικά του έργα ξεχωρίζει ο Μέγας Κανών. Στα 250 τροπάρια του Κανόνα αναφέρεται πλήθος ονομάτων ανδρών και γυναικών, δικαίων και αμαρτωλών, από τη Δημιουργία του ανθρώπου μέχρι και τους χρόνους των Αποστόλων: Αδάμ, Εύα, Κάιν, Άβελ, Άσωτος Υιός, Πέτρος, η Πόρνη που άλειψε με μύρο τον Χριστό, Τελώνης και Φαρισαίος, Σηθ, Ενώς, Ενώχ, Νώε, Λάμεχ, Λωτ, Σημ, Χαμ, Ιάφεθ, Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ, Ισμαήλ, Άγαρ, Ραχήλ, Λεία, Οφνεί και Φινεές, Ιανής και Ιαμβρής, Ιωσήφ, Ρουβήν, Μωυσής, Μανωέ, Σαμψών, Άννα, Σαμουήλ, Βαράκ, Ιεφθάε, Δεββώρα, Γεδεών, Ηλεί, Βενιαμίν, Δαβίδ, Σαούλ, Σολομών, Αχιτόφελ, Ηλίας, Ιεζάβελ, Αχαάβ, Μανασσής, Ελισσαίος, Ιωνάς, Ιερεμίας, Δανιήλ, Αιμορροούσα, Τρεις Παίδες, Ηρώδης, Παράλυτος, οι δύο Ληστές, Ζακχαίος…
Είναι μερικά από τα πρόσωπα που προβάλλονται από τον ιερό υμνογράφο. Άλλοι απ’ αυτούς ως αξιομίμητοι για την μετάνοια και την προθυμία τους να επιστρέψουν κοντά στον Θεό και άλλοι ως παραδείγματα προς αποφυγήν για την σκληρότητα της καρδιάς και την αμετανοησία τους.
Ο Κανόνας ονομάζεται Μέγας τόσο για την έκτασή του (250 τροπάρια, ενώ οι συνήθεις κανόνες περιλαμβάνουν περίπου 30) όσο και για τον πλούτο των νοημάτων που περιέχει.
Δεν είναι τυχαία η επιλογή του Μ. Κανόνα και η θέση του προς το τέλος της Μ. Σαρακοστής. Γράφει ο Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος στο σχετικό υπόμνημα του «Τριωδίου»: «Επειδή η αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή εγγίζει προς το τέλος της, για να μην πέσουν σε ραθυμία οι άνθρωποι και έτσι καταστούν αμελέστεροι προς τους πνευματικούς αγώνες και σταματήσουν μονομιάς να είναι συνετοί και σώφρονες καθ’ όλα, ο μέγιστος και σοφότατος Ανδρέας, σαν άλλος γυμναστής, με τις ιστορίες του Μεγάλου Κανόνα, παρουσιάζοντας την αρετή των μεγάλων και σπουδαίων ανδρών αφενός και την εκτροπή των φαύλων αφετέρου, καθιστά… γενναιότερους εκείνους που κουράζονται από τους πνευματικούς αγώνες και τους βοηθεί να προχωρούν μπροστά με ανδρεία…».
Παραθέτουμε κάποια ενδεικτικά τροπάρια του Μ. Κανόνα, ως δείγματα γραφής του Αγ. Ανδρέα, ενδεικτικά του απαράμιλλου λόγου του και του δυσθεώρητου ύψους των προβαλλόμενων νοημάτων:
«Τον πηλόν ο Κεραμεύς ζωοπλαστήσας ενέθηκάς μοι, σάρκα και οστά και πνοήν και ζωήν. Αλλ’ ω Ποιητά μου, Λυτρωτά μου, Κριτά, μετανοούντα δέξαι με.
Γυμνός ειμι του Νυμφώνος, γυμνός ειμι και του Γάμου, άμα και δείπνου. Η λαμπάς εσβέσθη ως ανέλαιος. Η παστάς εκλείσθη μοι καθεύδοντι. Το δείπνον εβρώθη. Εγώ δε χείρας και πόδας, δεθείς έξω απέρριμαι.
Της Νέας παράγω σοι, Γραφής τα υποδείγματα, ενάγοντάσε, ψυχή προς κατάνυξιν. Δικαίους ουν ζήλωσον, αμαρτωλούς εκτρέπου και εξιλέωσαι Χριστόν προσευχαίς τε και νηστείαις και αγρυπνία και σεμνότητι.
Ληστής κατηγόρει σοι, ληστής εθεολόγει σοι. Αμφότεροι γαρ σταυρώ συνεκρέμαντο. Αλλ’ ω Πολυεύσπλαγχνε, ως τω πιστώ Ληστή σου, τω επιγνόντι σε Θεόν, καμοί άνοιξον την θύραν της ενδόξου Βασιλείας Σου».


Πάθος και Ανάσταση «κατά τας Γραφάς»

«Την ψυχωφελή, πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν, και την αγίαν εβδομάδα του Πάθους σου, αιτούμεν κατιδείν Φιλάνθρωπε…».
Ο ιερός υμνογράφος δεν απευθύνεται μόνο προς τον Θεό δεόμενος. Υπενθυμίζει και στους πιστούς, με την συμπλήρωση σαράντα ημερών πνευματικού αγώνα, εγκράτειας από τις τροφές και τα πάθη και πλουσιότερης λειτουργικής ζωής τον σκοπό και το νόημα όλης αυτής της προετοιμασίας. Η θέα του Πάθους και της Ανάστασης του Χριστού και η βιωματική συμμετοχή μας στα κοσμοσωτήρια γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδας νοηματοδοτούν κάθε προσπάθειά μας.
Ζούμε ήδη με την προσδοκία της σταυρικής θυσίας του Μεγάλου Αρχιερέα και του αναστάσιμου θριάμβου του Κυρίου της Ζωής, της νίκης του πάνω στην φθορά και στο θάνατο. Η ελπίδα μας ανατέλλει από τα βάθη των προχριστιανικών αιώνων. Πηγάζει από τις ιερές Γραφές. Το Πάθος και η Ανάσταση του σαρκωμένου Θεού Λόγου γίνονται «κατά τας Γραφάς» -όπως διατρανώνουμε στο Σύμβολο της Πίστεως. Και λαμβάνουν χώρα ουσιαστικά και όχι συμβολικά σε κάθε Θ. Λειτουργία, κάθε Κυριακή και κάθε Μεγάλη Εβδομάδα, όχι μονάχα το 33 μ.Χ.
«Όν εκήρυξεν Αμνόν Ησαϊας, έρχεται επί σφαγήν εκούσιον… ίνα πάσι δωρήσηται τήν εκ νεκρών ανάστασιν». Στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, του από Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, επαληθεύονται όλες οι μέχρι τότε Προφητείες.
Αμέσως μετά την Ανάστασή Του, ο Χριστός εμφανίζεται στον Λουκά και στον Κλεόπα που όδευαν προς Εμμαούς και άρχισε να συσχετίζει τα γεγονότα των ημερών εκείνων, δηλ. το Πάθος, την Ταφή και την Ανάστασή Του, με όσα είχαν κηρύξει οι Προφήτες. Τους ψέγει μάλιστα για την απιστία τους: «Ανόητοι, που η καρδιά σας αργεί να πιστέψει σε όλα όσα είπαν οι Προφήτες. Αυτά δεν έπρεπε να πάθει ο Μεσσίας και να δοξαστεί;» (Λουκ. 24,25-26).
Όταν ο απόστολος Φίλιππος προσέγγισε τον αξιωματούχο της Κανδάκης, της βασίλισσας των Αιθιόπων μέσα στο άρμα του πήρε αφορμή απ’ το χωρίο του Ησαΐα, τον οποίο μελετούσε την ώρα εκείνη ο Αιθίοπας και το ερμήνευσε με ευθεία αναφορά στον πιο άδικη δίκη της ανθρώπινης Ιστορίας και τον σταυρικό θάνατο του Χριστού. Έλεγε ο προφητικός λόγος: «Σαν πρόβατο οδηγήθηκε στη σφαγή, και σαν το αρνί που παραμένει άφωνο μπροστά σ’ αυτόν που το κουρεύει, έτσι κι αυτός δεν ανοίγει το στόμα του. Καταδικάστηκε σε ταπεινωτικό θάνατο και του αρνήθηκαν δίκαιη κρίση. Εξάλειψαν τη ζωή του από το πρόσωπο της γης. Και ποιος μπορεί να μετρήσει τους απογόνους του;».
Ο Χριστός επιτιμά τον παρορμητικό Πέτρο στον Κήπο της Γεθσημανή, όταν βγάζει απ’ το θηκάρι το μαχαίρι του, ελπίζοντας πως θα αποτρέψει όσα έμελλε να ακολουθήσουν, εξηγώντας ότι όλα γίνονται για να βγουν αληθινές οι Γραφές (Ματθ.26,54). Ή, με άλλη διατύπωση: «Ό,τι γράφτηκε για μένα εκπληρώνεται» (Λουκ. 22,37). Μετά την Πεντηκοστή, πρώτος ο γενναιόψυχος και μεγαλόστομος Πέτρος θα συσχετίζει το πρόσωπο του Χριστού με τους λόγους των Προφητών.
Οι ευαγγελιστές, περιγράφοντας τα γεγονότα του Θείου Πάθους, παραθέτουν συχνά τα σχετικά προφητικά λόγια.
- Για την εγκατάλειψη του Χριστού από τους Μαθητές, μετά την σύλληψή του: «Θα σκοτώσω τον βοσκό και θα σκορπισθούν τα πρόβατα του κοπαδιού».
- Για την σύλληψή Του σα να ήταν κακούργος: «και με τους ανόμους συγκαταλέχθηκε».
Θεολογικότερος όλων των Ευαγγελιστών ο Ιωάννης αναφέρει περισσότερα χωρία.
- Για την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα: «Μη φοβάσαι, θυγατέρα μου, πόλη της Σιών. Να’τος! Έρχεται σ’ εσένα ο βασιλιάς σου, σε γαϊδουράκι πάνω καθισμένος».
- Για την απιστία των Ιουδαίων: «Κύριε, ποιος πίστεψε στο μήνυμά μας; Σε ποιον φανέρωσε ο Κύριος τη δύναμή Του;» και «Ο Θεός τύφλωσε τα μάτια τους κασι σκότισε το νου τους, έτσι που να μη δούνε με τα μάτια τους και με το νου τους να μην καταλάβουν κι επιστρέψουν σ’ εμένα και τους γιατρέψω».
- Για την συμμετοχή του προδότη Ιούδα στον Μυστικό Δείπνο: «Εκείνος που μοιράζεται μαζί μου το ψωμί, στράφηκε εναντίον μου».
- Για το διαμερισμό των ιματίων του απ’ τους στρατιώτες στο Γολγοθά: «Τα ρούχα μου μοίρασαν μεταξύ τους και το ιμάτιό μου το ‘βαλαν στον κλήρο».
- Για τον λογχισμό Του: «Κανένα κόκαλο δεν θα συντριβεί» και «Θα στρέψουν τα μάτια τους σ’ εκείνον που Τον κέντησαν με τη λόγχη».
Το μεγαλύτερο μέρος των προφητικών προρρήσεων για τη ζωή του Χριστού ανήκει στον Ησαΐα, που γι’ αυτό χαρακτηρίστηκε «πέμπτος Ευαγγελιστής». Όλων των προφητών το κήρυγμα είναι στραμμένο στο πρόσωπο του Χριστού, ρίχνοντας αμυδρά και κεκαλυμμένα το Φως της Αλήθειας στον προχριστιανικό κόσμο και σε όσους διαχρονικά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν στο πρόσωπό Του «το πλήρωμα του Νόμου και των Προφητών».
Τις επόμενες μέρες, σε όλες τις ιερές ακολουθίες θα υπάρχουν ψαλμοί και προφητείες που θα αναφέρονται στον «κατά τας Γραφάς» παθόντα και ταφέντα και αναστάντα Χριστό. Μακάρι, οι προφητικοί λόγοι να ενισχύσουν την πίστη μας και να βεβαιώσουν τις καρδιές μας για την θεότητα του «Πάσχοντος Δούλου», ώστε να έχει νόημα αληθινό και ελπιδοφόρο η συμμετοχή μας στο Πάθος και την Ανάστασή Του.

Πέμπτη 26 Φεβρουαρίου 2009

ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ Ο ΘΕΟΣ


Πόσες φορές! Πόσες φορές τα μαύρα σύννεφα της λύπης σκοτεινιάζουν τον ορίζοντα της ψυχής μας! Πόσες φορές το πρόσωπο σκυθρωπάζει και τα δάκρυα του πόνου καυτά κυλούν από τα μάτια μας!Πάλι δύσκολα τα πράγματα. Πάλι στενά όλα. Τίποτε δεν πάει καλά. Δεν μας βοηθούν οι δικοί μας. Μας ξέχασε και ο Θεός! Και καλά κάνει. Τέτοιοι που είμαστε, τέτοια μας πρέπουν...Είμαστε αδύνατοι οι άνθρωποι και όταν παρουσιασθεί κάποια δοκιμασία, τέτοιες μαύρες σκέψεις αρχίζουν να βασανίζουν το νου και να ταλαιπωρούν την ψυχή μας.
Εύκολα τα χάνουμε τότε και απογοητευόμαστε. Είναι και ο ανυποχώρητος εχθρός μας, ο διάβολος, που πάντοτε εκμεταλλεύεται τέτοιες περιστάσεις και ρίχνει τα βέλη του τα “πεπυρωμένα”, παρουσιάζει τα πράγματα πολύ χειρότερα απ’ ότι είναι, απελπίζει την ψυχή και ζαλίζει το νου με την ιδέα ότι ο Θεός μας ξέχασε, δεν υπάρχει Θεός για μας.Μήπως όμως πολλές φορές παθαίνουμε ό,τι και οι δύο μαθητές του Κυρίου, που το απόγευμα της ημέρας της Αναστάσεως οδοιπορούσαν από τα Ιεροσόλυμα προς ένα χωριό, σε απόσταση περίπου δύο ωρών, με το όνομα Εμμαούς; (βλ. Λουκ. κδ' 13-35).Είχαν ζήσει όλα τα γεγονότα που συγκλόνισαν τα Ιεροσόλυμα εκείνες τις ημέρες, τις δίκες του Κυρίου ενώπιον των αρχιερέων και του Πιλάτου, τα φρικτά παθήματα, τη σταύρωση και την ταφή του. Κάποιες παράξενες ειδήσεις που άρχισαν να κυκλοφορούν τελευταία, ότι ο Χριστός ζει, δεν τις υπολόγισαν πολύ, δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι ήταν αληθινές. Ήταν απογοητευμένοι από την έκβαση των γεγονότων, είχαν χάσει τις ελπίδες τους και οι ψυχές τους είχαν βυθισθεί σε πέλαγος θλίψεως.Και τότε “ο Ιησούς εγγίσας συνεπορεύετο αυτοίς”. Τους πλησίασε και άρχισε να βαδίζει στο δρόμο μαζί τους. Τι συμβαίνει; Τι συζητάτε μεταξύ σας “και εστέ σκυθρωποί;” Γιατί αυτή η κατήφεια και η απελπισία στα πρόσωπα σας; Και εκείνοι άρχισαν να εξηγούν, να διηγούνται όσα συνέβησαν εκείνες τις ημέρες στα Ιεροσόλυμα, που κατατάραξαν τις ψυχές τους.Ήταν σκυθρωποί διότι έχασαν τον Διδάσκαλο. Και Εκείνος ήταν ανάμεσα τους!Μιλούσαν με πόνο για την απουσία του σ' Αυτόν που ήταν παρών εκεί μπροστά τους.Έκλαιγαν για τον θάνατο Εκείνου που συνέτριψε τον θάνατο αναστάς εκ νεκρών.Πόσο θα θέλαμε να ήμαστε εκεί κοντά τους κάπου και να τους φωνάζαμε δυνατά να ξυπνήσουν: Άγιοι άνθρωποι του Θεού, μαθητές του Κυρίου, ανοίξτε τα μάτια σας να δείτε, ότι Αυτός που θάψατε νεκρό, είναι μπροστά σας ζωντανός, Αυτός που θεωρείτε απόντα είναι παρών ανάμεσα μας. Δεν σας ξέχασε, δεν σας αφήνει μόνους σας να σβήνετε στον πόνο. Είναι κοντά σας και σας μιλά. Γι’ αυτό και αισθάνεστε να παρηγορείται η καρδιά σας. Γι’ αυτό νιώθετε να υποχωρεί ο πόνος σας, να φεύγουν τα σύννεφα απ' την ψυχή σας και ένας ήλιος λάμπει τώρα καθαρός και ολοφώτεινος μπροστά σας και βάλσαμο παρηγοριάς ρίχνει στο βάθος της καρδιάς σας.Ασφαλώς οι δύο μαθητές του Κυρίου, όταν θα έφερναν στη μνήμη τους αργότερα το γεγονός, θα απορούσαν με τον εαυτό τους: Πως δεν Τον καταλάβαμε τότε; Γιατί να δυσκολευθούμε να Τον αναγνωρίσουμε, αφού “η καρδία ημών καιομένη ην εν ημίν”, καθώς μας μιλούσε στο δρόμο και ένιωθε στα βάθη της η ψυχή μας ότι δεν ήταν ένας απλός συνοδοιπόρος Εκείνος, ότι δεν μπορούσε να ήταν άλλος παρά ο αναστημένος Χριστός;Πόσες φορές παθαίνουμε τα ίδια και μείς! Μας ξέχασε ο Θεός, λέμε, ενώ ο Θεός είναι δίπλα μας! Όχι βέβαια για να παρακολουθεί αδιάφορος τη δυσκολία μας. Είναι δίπλα μας και μας φροντίζει, μας μιλά, μας ενισχύει και παρηγορεί και δίνει δύναμη ν' αντέχουμε στη δυσκολία, στη θλίψη που μας ταλαιπωρεί.Είναι δίπλα μας, αλλά δεν “διηνοίχθησαν” ακόμη οι οφθαλμοί μας. Δεν βλέπουμε συνεπώς καθαρά την πραγματικότητα. Η ομίχλη της δυσπιστίας μειώνει την ορατότητα, θολώνει τους ορίζοντες και πνίγει τις ελπίδες της ψυχής μας. Δεν βλέπουμε τότε ούτε τον Θεό που στοργικά παρακολουθεί και δυναμικά επεμβαίνει, ούτε τον διάβολο που πάντοτε πολεμεί και με πανουργία παρεμβαίνει.Όταν όμως ανοίξουν τα μάτια μας, όταν το φως της πίστεως φωτίζει τους δρόμους μας, βλέπουμε τον Θεό κοντά μας και τότε που Εκείνος γίνεται “άφαντος” για τους σωματικούς μας οφθαλμούς.Αυτό συνέβη με τους δύο μαθητές του Κυρίου που πορεύονταν στην κώμη Εμμαούς. Όταν στο τραπέζι τους ο Κύριος ευλόγησε τον άρτο, τον έκοψε και τον προσέφερε, άνοιξαν τα μάτια τους “και επέγνωσαν αυτόν”. Τον αναγνώρισαν. Αυτός όμως την ώρα εκείνη “άφαντος εγένετο άπ' αυτών”. Χάθηκε από μπροστά τους. Αλλά η αιφνίδια αυτή εξαφάνιση δεν τους απογοήτευσε. Έτρεξαν αμέσως στα Ιεροσόλυμα να πουν στους άλλους μαθητές ότι ο Κύριος ζει, ότι ανέστη εκ νεκρών και Τον είδαν με τα μάτια τους και Τον άκουσαν και μίλησαν μαζί του.Και μείς κάποτε τον είδαμε τον Θεό. Αισθανθήκαμε την παρουσία του κοντά μας, την παντοδύναμη προστασία και τη θαυμαστή πρόνοια και επέμβαση του στη ζωή μας. Αν κατόπιν τα πράγματα δυσκόλεψαν, δεν σημαίνει αυτό ότι ο Θεός μας ξέχασε και έπαυσε πια να υπάρχει για μας.Δεν είναι νεκρός ο Θεός μας, αδελφέ. Είναι Θεός ζωντανός, αληθινός, αθάνατος. Που πάντοτε, είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι, βρίσκεται κοντά μας, έτοιμος να βοηθήσει, να ενισχύσει, να στηρίξει την ταλαιπωρημένη μας ψυχή.Γι' αυτό ποτέ μην κουραστείς από τον κόπο και τις δυσκολίες της ζωής. Ποτέ μην αφήσεις την ψυχή σου ν' απελπισθεί και να λυγίσει κάτω από το βάρος των θλίψεων.Ποτέ μην πεις: με ξέχασε ο Θεός.Δεν μπορεί ποτέ να μας ξεχάσει ο Θεός. Είναι πάντα κοντά μας ο Θεός. Γιατί είναι Θεός αγάπης, πατέρας στοργικός.

Από το περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”

Η πνευματική αντιμετώπιση της ασθένειας


(Ιερομόναχος Γρηγόριος, Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Άγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Καρυές Άγιον Όρος)

Η προϋπόθεση για να ωφεληθεί ο άνθρωπος από την δοκιμασία της αρρώστιας του είναι να την αντιμετωπίσει πνευματικά. Τότε ευχαριστεί τον Θεό, ο οποίος σαν καλός πατέρας τον αξίωσε της παιδείας Του, ενθυμούμενος τον προφητικό λόγο: Ον αγαπά Κύριος παιδεύει, μαστιγοί δε πάντα υιόν ον παραδέχεται. Ενθυμείται ακόμη τον λόγο του Αποστόλου «Τις εστιν υιός ον ου παιδεύει πατήρ», και αφήνεται στην πρόνοια του Θεού, του μοναδικού Ιατρού της ψυχής και του σώματος. Ας δούμε αναλυτικότερα ποια είναι η πνευματική αντιμετώπιση της ασθενείας.α. Με προσευχήΟ πιστός χριστιανός ασκεί σε όλη του την ζωή το έργο της προσευχής. Πολύ περισσότερο όμως αισθάνεται την ανάγκη να καταφύγει με την προσευχή στον Θεό, κατά την περίοδο της ασθενείας του. Εν ημέρα θλίψεώς μου τον Θεόν εξεζήτησα, λέγει και ο προφήτης Δαυΐδ.
Αναφέρεται στο Γεροντικό για κάποιον άρρωστο μοναχό που ζήτησε την προσευχή του αγίου Βαρσανουφίου για να θεραπευθεί. Κι εκείνος του απάντησε: «Αδελφέ, γιατί φωνάζεις; Γιατί στέλνεις μακριά δεήσεις, ενώ έχεις πολύ κοντά σου τον Ιησού να στέκει και να ποθεί να Τον καλέσεις σε βοήθεια σου; Φώναξε Του: "Κύριε, Ιησού ελέησε με!", και θα σου αποκριθεί. Άγγιξε την άκρη του ιματίου Του και θα σου θεραπεύσει, όχι μόνο την μία, την σωματική αρρώστια, άλλα όλες σου τις αρρώστιες... Μην θλίβεσαι, είναι κοντά το έλεος του Θεού».

Η προσευχή, έστω και αν δεν έχει σαν αποτέλεσμα την άμεση θεραπεία, πολύ ωφελεί τον άρρωστο. Τον ενισχύει πνευματικά και τον δυναμώνει στην πίστη. Τον ανανεώνει ολόκληρο και τον βοηθά να αντιμετωπίσει σωστά την αρρώστια του και να ωφελείται από αυτήν.

Είναι σημαντικό βέβαια να τονίσουμε ότι ο πιστός θα πρέπει από υγιής να ασκηθεί και να αγαπήσει την προσευχή. «Πριν αρρωστήσεις αναζήτησε τον θεραπευτή», μας προτρέπουν οι Άγιοι. Διότι όταν η αρρώστια συνοδεύεται από αβάσταχτο πόνο, είναι πολύ δύσκολο ο νους, και ειδικά ο αγύμναστος, να συγκεντρωθεί και να υψωθεί προς τον Θεό. Ο πόνος του σώματος αναγκάζει τον νου να προσηλωθεί στο σημείο του πόνου.

Ρώτησαν τον γέροντα Παΐσιο πώς αντιμετωπίζει κανείς έναν ανυπόφορο πόνο, κι εκείνος απάντησε: «Αν (ο άρρωστος) είναι κοσμικός, με το τραγούδι, αν είναι πνευματικός άνθρωπος, με την ψαλμωδία». Και συνέχισε ό Γέροντας: «Μια μέρα κρύωσα και είχα έναν πονοκέφαλο, που πήγαινε να σπάσει το κεφάλι μου. Άρχισα λοιπόν μια πολύ ωραία ψαλμωδία, και μου έφυγε ο πονοκέφαλος. Πραγματικά η ψαλμωδία μαζί με την ευχή πολύ βοηθάει σ’ αυτές τις περιπτώσεις, απαλαίνει την ψυχή, την γλυκαίνει».

β. Με υπομονή και ευχαριστίαΗ προσευχή μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε σωστά την ασθένεια μας. Και η σωστή και πνευματική αντιμετώπιση της ασθενείας βρίσκεται στην υπομονή και την ευχαριστία. Οι άγιοι Πατέρες παρομοιάζουν την αρρώστια με φωτιά που δοκιμάζει το μέταλλο του αρρώστου, και γι’ αυτό καλούν τον πιστό να δείξει μεγαλοψυχία και να ευχαριστεί τον Θεό. Ώστε, «αν μεν είναι σίδηρος, δηλαδή αμαρτωλός, θα αποβάλει την σκουριά με την φωτιά της ασθενείας. Και αν είναι χρυσάφι, μένει καθαρός και λαμπρός δια της υπομονής, της ανδρείας, της ταπεινώσεως και ελπίδος» που δείχνει. «Αν υπομένεις την ασθένεια με ευχαριστία, εκείνη γίνεται για σένα αφορμή στεφάνων», μας λένε οι Άγιοι.

Ο ιερός Χρυσόστομος μας βοηθά να τοποθετηθούμε σωστά απέναντι στην δοκιμασία της ασθενείας, στην ιατρική αυτή του Θεού: «Ας μην δυσανασχετούμε, ούτε να δειλιάζουμε όταν μας συμβεί κάτι απροσδόκητο, αλλά ας αφήνουμε Αυτόν που τα γνωρίζει καλά αυτά, να δοκιμάζει στην φωτιά την ψυχή μας, όσο καιρό θέλει. Διότι αυτό το κάμνει για το συμφέρον και την ωφέλεια των δοκιμαζόμενων... Ένας γιατρός είναι γιατρός όχι μόνον όταν λούζει και τρέφει τον άρρωστο... αλλά και όταν καυτηριάζει και κόβει... Γνωρίζοντας λοιπόν ότι ο Θεός είναι περισσότερο φιλόστοργος από όλους τους γιατρούς, μην εξετάζεις με περιέργεια, ούτε να ζητάς από Αυτόν λόγο για την θεραπεία».

Γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος σε άρρωστο φίλο του: «Να φιλοσοφείς την αρρώστια... και να την θεωρείς παιδαγωγία για το συμφέρον σου... Άφησε το σώμα να πάσχει τα δικά του, αφού οπωσδήποτε, ή τώρα ή αργότερα, θα διαλυθεί σύμφωνα με τον φυσικό νόμο. Την ψυχή όμως κράτα την ψηλά, και με τους λογισμούς να βρίσκεσαι μαζί με τον Θεό». Ο ίδιος Άγιος, αναφερόμενος στην δική του περίπτωση, γράφει: «Πονώ στην αρρώστια μου, αλλά χαίρομαι». Η χαρά αυτή είναι η χαρά του Χριστού που γεμίζει την ψυχή του δοκιμαζόμενου πιστού, γι’ αυτό είναι ανεξήγητη για τον άνθρωπο που δεν πιστεύει στον Χριστό.

Όταν ο πιστός βλέπει την ασθένεια του με καλό λογισμό, παίρνει πνευματική δύναμη. Βλέπει π.χ. σε πόσο χειρότερη θέση βρίσκονται άλλοι ασθενείς, και νοιώθει να αλαφρώνει το βάρος της δικής του ασθενείας. Βλέπει με πόση καρτερία αντιμετωπίζουν άλλοι την ασθένεια τους και παραδειγματίζεται. Φέρνει στον νου του τα πάθη του Χριστού και το μέγεθος της θείας αγάπης, και συντρίβεται. Χαρακτηριστική είναι η ευχή του γέροντος Παϊσίου σε ασθενή: «Καλή υπομονή. Εύχομαι ο Χριστός να σου αυξάνει την αγάπη Του, για να ξεχνιέται ο πόνος σου». Για την αντιμετώπιση των ασθενειών έλεγε επιγραμματικά: «Ο πνευματικά υγιής γλεντά την αρρώστια του. Ο άρρωστος (πνευματικά), υποφέρει»!

Οι Άγιοι όχι μόνο χαίρονται στην αρρώστια τους, αλλά, επειδή γνωρίζουν την ωφέλεια που προξενείται από αυτήν, ανησυχούν όταν μένουν πολύ καιρό υγιείς! Διαβάζουμε στο Γεροντικό:Ήταν ένας Γέροντας που συνεχώς κακοπαθούσε και αρρώσταινε. Κάποτε λοιπόν πέρασε έναν ολόκληρο χρόνο χωρίς να πάθει κακό και γι’ αυτό στενοχωριόταν υπερβολικά και έκλαιγε, λέγοντας:— Μ’ εγκατέλειψε ο Θεός και δεν μ’ επισκέφθηκε!

(«ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΠΙΣΤΟΣ» ΚΕΦ. Α', Εκδόσεις Δόμος 2005)

Τετάρτη 25 Φεβρουαρίου 2009

Ο σκοπός και η ωφέλεια των ασθενειών


(Ιερομόναχος Γρηγόριος, Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Άγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Καρυές Άγιον Όρος)

Η ασθένεια είναι μία επίσκεψη του Θεού προς τον άνθρωπο. Είναι μία εκδήλωση της αγάπης Του, που έχει ως σκοπό την θεραπεία της ψυχής μας από την αρρώστια της αμαρτίας. «Ο Θεός δίνει τις αρρώστιες για την υγεία της ψυχής», λένε οι άγιοι Πατέρες.
Ο ιερός Χρυσόστομος μιλώντας για τον παράλυτο, που επί τριάντα οκτώ χρόνια περίμενε την θεραπεία του, λέγει ότι η αρρώστια του «έδειξε την φιλανθρωπία του Θεού. Διότι πραγματικά, το να τον παραδώσει ο Θεός σε τέτοια αρρώστια, και το να παρατείνει την αρρώστια τόσο πολύ καιρό, είναι απόδειξη πολύ μεγάλης φροντίδος. Όπως ο χρυσοχόος βάζει το χρυσάφι στο χωνευτήρι και το αφήνει να δοκιμάζεται στην φωτιά μέχρις δότου το δει να γίνεται τελείως καθαρό, έτσι κάνει και ο Θεός: Επιτρέπει να δοκιμάζονται οι ανθρώπινες ψυχές στις συμφορές τόσο, όσο να γίνουν καθαρές και διάφανες, και να αποκομίσουν πολλή ωφέλεια από την δοκιμασία αυτή. Επομένως και αυτό είναι ένα είδος ευεργεσίας, και μάλιστα το μεγαλύτερο», καταλήγει ο Άγιος. Εάν οι λόγοι του ιερού Χρυσοστόμου μας φαίνονται υπερβολικοί, θα πρέπει να εξετάσουμε γιατί η αρρώστια θεωρείται ευεργεσία του Θεού. Η απάντηση, σύμφωνα με τους θεοφόρους Πατέρες, βρίσκεται στην πατρική φιλανθρωπία του Θεού, που με αγάπη και σοφία βρίσκει τον τρόπο να θεραπεύσει την άρρωστη ψυχή μας. Οι αρρώστιες, όπως και οι άλλες θλίψεις που παραχωρεί ο Θεός στην ζωή μας, είναι, κατά τους αγίους Πατέρες, «φάρμακα που θεραπεύουν την ψυχή μας και την πολυχρονισμένη κακία που βρίσκεται στο βάθος της, καθώς έχουν μέσα τους το πικρό και δηκτικό, και μπορούν να δώσουν στην ψυχή την υγεία ευκολότερα από τα άλλα μέσα», δηλαδή την νηστεία, την αγρυπνία, κλπ.
Η πνευματική ωφέλεια που προξενεί η σωματική ασθένεια είναι μία πραγματικότητα που βίωσαν όλοι οι Άγιοι της Εκκλησίας μας. Γι’ αυτό ακριβώς, όταν ο Κύριος τους επισκεπτόταν με την ασθένεια, δεν ζητούσαν να απαλλαγούν από αυτήν, αλλά να τους δώσει δύναμη να υπομείνουν.
Ένας Γέροντας, που υπέφερε από υδρωπικία, έλεγε στους αδελφούς που πήγαιναν να τον περιποιηθούν: «Πατέρες εύχεσθε, ώστε να μην προσβάλει παρόμοια ασθένεια την ψυχή μου. Όσο για την σωματική ασθένεια, παρακαλώ τον Θεό να μην με θεραπεύσει αμέσως, διότι αν και ο εξωτερικός μας άνθρωπος φθείρεται, ο εσωτερικός όμως ανακαινίζεται μέρα με την ήμερα». Αισθανόταν δηλαδή ο Άγιος αυτός, κατά το πρότυπο του αποστόλου Παύλου, την αυξανόμενη ωφέλεια στην ψυχή του από την οδυνηρή αυτή ασθένεια.
Ο μακαριστός γέροντας Παΐσιος μιλώντας από την εμπειρία της μεγάλης δοκιμασίας του έλεγε: «Όταν το σώμα δοκιμάζεται, τότε η ψυχή αγιάζεται... Μεγάλη τιμή θα μου έκαμε ο Χριστός να υπέφερα ακόμη περισσότερο για την αγάπη Του, αρκεί να με ενίσχυε, ώστε να αντέχω, και μισθό δεν θέλω... Όσο ωφελήθηκα από την αρρώστια δεν ωφελήθηκα από όλη την άσκηση που είχα κάνει μέχρι τότε». «Μεγάλο πράγμα η υγεία, άλλα και το καλό που προσφέρει η αρρώστια, η υγεία δεν μπορεί να το δώσει! Πνευματικό καλό! Είναι πολύ μεγάλη ευεργεσία, πολύ μεγάλη! Καθαρίζει τον άνθρωπο από την αμαρτία, και μερικές φορές του εξασφαλίζει και μισθό. Η ψυχή του ανθρώπου είναι σαν το χρυσάφι και η αρρώστια είναι σαν την φωτιά που την καθαρίζει. Βλέπεις, και ο Χριστός είπε στον απόστολο Παύλο: Η δύναμις μου εν ασθενεία τελειούται. Όσο περισσότερο ταλαιπωρηθεί με κάποια αρρώστια ο άνθρωπος, τόσο περισσότερο εξαγνίζεται και αγιάζεται, αρκεί να κάνει υπομονή και να την δέχεται με χαρά... Η σωματική αρρώστια βοηθά στην θεραπεία της πνευματικής αρρώστιας. Την εξουδετερώνει με την ταπείνωση πού φέρνει».
Αξίζει να αναφερθεί εδώ ή μαρτυρία μιας εκλεκτής ψυχής που έπασχε από μυασθένεια πάνω από 30 χρόνια και εκοιμήθη πριν από λίγο καιρό σε άσυλο ανιάτων:
«Η καρδιά μου αγαπούσε δυνατά τον Πλαστουργό της. Αυτός ήταν ο πλούτος και η τροφή μου! Αλλά αν όλα τα χρόνια ήμουν κάτω από την προστασία και την αγάπη Του, το 1980... βρέθηκα σε καταιγισμό αγάπης!... Από το κεφάλι μέχρι τα δάκτυλα των ποδιών μου ήμουν ακίνητη... Τα μάτια δεν άνοιγαν για να δουν, αλλά και όταν άνοιγαν τα έβλεπα ή θαμπά ή διπλά. Δεν μπορούσα να μιλήσω καθόλου,... τα πνευμόνια δεν λειτουργούσαν από μόνα τους. Είχα πάντα οξυγόνο, μερικές φορές και αναπνευστήρα... Είχα για 3 συνεχή χρόνια ορό χωρίς να παίρνω από το στόμα ούτε μια κουταλιά γάλα. Έτσι δοκίμασα στον τέλειο βαθμό της την πείνα και την δίψα... Η δόση των καθημερινών μου φαρμάκων έφθανε τα 60-70 χάπια με άδειο τελείως στομάχι. Πολλές φορές πλησίασα την γεύση του θανάτου.
»Όλα αυτά φαίνονταν σαν ταλαιπωρίες, όμως η πραγματικότητα ήταν άλλη. Ποτέ δεν θα μπορέσω να περιγράψω την γλυκύτητα και την εσωτερική ανάπαυση και χαρά... Βυθίζομαι σε ωκεανούς χαράς και ευτυχίας. Και αιτία αυτών η μακροχρόνια ασθένεια μου».

(«ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΠΙΣΤΟΣ» ΚΕΦ. Α', Εκδόσεις Δόμος 2005)

Τα αίτια των ασθενειών


(Ιερομόναχος Γρηγόριος, Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Άγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Καρυές Άγιον Όρος)




α) Η αμαρτία



Όταν ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο και τον άνθρωπο, τα έκαμε όλα καλά λίαν. Από πού λοιπόν προέρχονται οι ασθένειες και οι σωματικές αναπηρίες; Ποια είναι η αιτία που ο άνθρωπος πολύ συχνά είναι άρρωστος;
Ο μέγας Βασίλειος αναφερόμενος στο θέμα αυτό λέγει: «Η ασθένεια δεν είναι δημιούργημα του Θεού. Ο άνθρωπος και όλα τα ζώα πλάσθηκαν με την πρέπουσα κατασκευή, κατά φύσιν, και ο Θεός τα έφερε στην ζωή πλήρη και αρτιμελή. Όταν όμως παρεκτράπηκαν από την φυσική τους κατάσταση, αρρώστησαν». Το ίδιο συμπεραίνει και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Οι αρρώστιες προέρχονται από την προγονική αμαρτία... Εξαιτίας της ενδυθήκαμε αυτό το αρρωστιάρικο και θνητό και πολύπαθο σώμα... Η αρρώστια είναι, κατά κάποιο τρόπο, ένας ανώμαλος και απότομος δρόμος, στον οποίο η αμαρτία εισήγαγε το ανθρώπινο γένος, και του οποίου ο τελευταίος σταθμός είναι ο θάνατος».
Η προπατορική αμαρτία έφερε στον κόσμο την φθορά, τις σωματικές ασθένειες και τον ίδιο τον θάνατο. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι είμαστε ευάλωτοι στην φθορά, στον πόνο και στις αρρώστιες, «οφείλεται στην αμαρτία των πρωτοπλάστων». Στην συνέχεια η αμαρτία επλήθυνε και οι ασθένειες πολλαπλασιάσθηκαν.
Οι ασθένειες που μας βρίσκουν είναι συνήθως καρπός των αμαρτιών μας. Αυτό το συμπέρασμα βγαίνει από τον λόγο που είπε ο Χριστός στον παράλυτο της Βηθεσδά, αφού τον θεράπευσε: «Πρόσεξε, έγινες υγιής, μην αμαρτάνεις πλέον». Από αυτό μαθαίνουμε ότι το νόσημα του ο παράλυτος το απέκτησε από τις αμαρτίες του. Την ίδια σημασία έχει ο λόγος του Κυρίου και στον άλλο παράλυτο της Καπερναούμ: «Έχε θάρρος παιδί μου, σου συγχωρούνται οι αμαρτίες σου». Ό Κύριος, επειδή γνώριζε καλά ότι η ασθένεια του σώματος ήταν συνέπεια της ασθένειας της ψυχής, δηλαδή της αμαρτίας, θεράπευσε πρώτα την ψυχή του παραλύτου, δίδοντας την άφεση των αμαρτιών του, για να ακολουθήσει στην συνέχεια η θεραπεία του σώματος. Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρει τον Κάιν σαν ένα από τα πρώτα παραδείγματα που η ασθένεια συνδέεται με την αμαρτία. Διότι μετά τον φόνο του αδελφού του, άρχισε να τρέμει το σώμα του. «Πραγματικά», συμπεραίνει ο Άγιος, «πηγή και ρίζα και μητέρα όλων των κακών είναι η φύση της αμαρτίας. Αυτή παραλύει τα σώματα μας, αυτή φέρνει τις αρρώστιες».
Σε άλλο σημείο ο χρυσορρήμων Πατήρ μας εξηγεί αναλυτικότερα: «Η αμαρτία είναι φοβερό πράγμα, και καταστρέφει την ψυχή. Πολλές φορές μάλιστα το κακό ξεχειλίζει, και επεκτείνεται και στο σώμα. Αυτό συμβαίνει για τον έξης λόγο: Συνήθως όταν η ψυχή μας υποφέρει, εμείς παραμένουμε αναίσθητοι, ενώ όταν το σώμα πάθει έστω και μικρή βλάβη, καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια να θεραπεύσουμε την αρρώστια, επειδή ακριβώς την αισθανόμαστε. Γι’ αυτό πολλές φορές ο Θεός τιμωρεί το σώμα για τα αμαρτήματα της ψυχής, ώστε με την πληγή του κατωτέρου (δηλαδή του σώματος) να τύχει κάποιας θεραπείας και το ανώτερο, δηλαδή η ψυχή». Πραγματικά, η αρρώστια θλίβει τον άνθρωπο, τον ταπεινώνει και τον κάμνει να θυμηθεί τον Θεό. Καταφεύγοντας δε στον Θεό, βρίσκει μαζί με την υγεία του σώματος και την υγεία της ψυχής.
Ο ιερός Χρυσόστομος, τονίζει ότι «αιτία των σωματικών κακών είναι η κακία της ψυχής. Και αυτό το φανέρωσε ο επί τριανταοκτώ έτη παράλυτος και ο άλλος που τον κατέβασαν από την στέγη». Άλλωστε «εάν το σπουδαιότερο από όλα, δηλαδή ο ίδιος ο θάνατος, έχει την ρίζα και την αιτία του στην αμαρτία, πολύ περισσότερο ισχύει αυτό και για τις περισσότερες από τις αρρώστιες».
Θα αναρωτηθεί ίσως κανείς: «Και τότε γιατί δεν τιμωρούνται όλοι οι αμαρτωλοί; Βλέπουμε πολλούς ασεβείς να καλοπερνούν και να σφύζουν από υγεία». Ο ιερός Χρυσόστομος, απαντώντας στην απορία αυτή, λέγει ότι πρέπει να θρηνούμε περισσότερο γι’ αυτούς τους ανθρώπους, που ενώ αμαρτάνουν δεν τιμωρούνται. «Διότι το ότι δεν έπαθαν τίποτε σ’ αυτή την ζωή γίνεται αιτία μεγαλύτερης τιμωρίας στην άλλη ζωή. Όσα λυπηρά συμβαίνουν στην παρούσα ζωή είναι νουθεσία, ενώ στην άλλη ζωή είναι τιμωρία».

β) «Ον αγαπά Κύριος παιδεύει»Άραγε όλες οι αρρώστιες οφείλονται στις αμαρτίες μας; Αν και συνήθως αυτή είναι η αιτία, όμως δεν είναι η μοναδική. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι.
Κάποιες φορές ο Θεός παραχωρεί μια αρρώστια, για να παιδαγωγήσει και να εξαγιάσει τα αγαπημένα παιδιά Του. Κατά τους Αγίους, «υπάρχει αρρώστια που παραχωρείται για να δοκιμασθούμε. Και η δοκιμασία αυτή δίδεται για να αναδειχθούμε άξιοι (να είμαστε παιδιά του Θεού). Διότι, άνθρωπος που δεν δοκιμάζεται από πειρασμό παραμένει άπειρος και ανώριμος... Ενώ αυτός που δοκιμάζεται μέσα στους κινδύνους γίνεται δόκιμος και επιτυχημένος, όπως γίνεται με τον χρυσό που καθαρίζεται και λαμπικάρεται μέσα στη φωτιά. Επειδή, η δοκιμασία δημιουργεί την ελπίδα στον Θεό, και η ελπίδα δεν διαψεύδει αυτόν που την έχει». Στις περιπτώσεις αυτές, ο άνθρωπος με την υπομονή που δείχνει αποθηκεύει ουράνιο μισθό.
Ο Χριστός μας διαβεβαίωσε ότι κάθε πιστός, όταν έχει πνευματικό καρπό, κλαδεύεται όπως το κλήμα, για να φέρει ακόμη περισσότερο καρπό. Και «εάν γίνει κάποιο κλάδεμα στα κλήματα της νοητής αμπέλου, δεν θα συμβεί αυτό χωρίς πόνο... Άλλωστε με πόνο και θλίψεις μας παιδεύει ο φιλάρετος Θεός μας... Αλλά η μικρή αυτή θλίψη μας κάμνει μακάριους, καθώς προσφέρει θεϊκή παιδαγωγία. Και μάρτυς ο προφήτης Δαυίδ που λέγει: «Μακάριος άνθρωπος ον αν παιδεύσης, Κύριε».
Ο Θεός είναι αγάπη, και οι τρόποι της παιδαγωγίας Του προς τον άνθρωπο είναι θαυμαστοί και ανεξερεύνητοι.
Ο γέροντας Παΐσιος έδωσε μια παραστατική εικόνα, όταν τον ρώτησαν, γιατί ο Θεός σε μερικούς ανθρώπους δίνει πολλές δοκιμασίες, ενώ σε άλλους δεν δίνει: «Τι λέγει η Αγία Γραφή; Ον αγαπά Κύριος παιδεύει, (δηλαδή, εκείνον που αγαπά ο Κύριος, τον παιδαγωγεί με θλίψεις).
Ένας πατέρας έχει λ.χ. οκτώ παιδιά. Τα πέντε μένουν στο σπίτι, κοντά στον πατέρα τους, και τα τρία φεύγουν μακριά του και δεν τον σκέφτονται. Σ’ αυτά που μένουν κοντά του, αν κάνουν καμμιά αταξία, τους τραβάει το αυτί, τους δίνει κανένα «σκαμπιλάκι» ή αν είναι φρόνιμα τα χαϊδεύει, τους δίνει και καμμιά σοκολάτα. Ενώ αυτά που είναι μακριά, ούτε χάδι ούτε σκαμπίλι έχουν.
Έτσι κάνει και ο Θεός. Τους ανθρώπους που είναι κοντά Του και έχουν καλή διάθεση, αν σφάλουν λίγο, τους δίνει ένα σκαμπιλάκι και εξοφλούν ή, αν τους δώσει περισσότερα σκαμπίλια, αποταμιεύουν. Σ’ εκείνους πάλι που είναι μακριά του δίνει χρόνια για να μετανοήσουν».


γ) Άλλες αιτίες των ασθενειών
Εξετάζοντας τις αιτίες των ασθενειών δεν θα πρέπει να παραλείψουμε ένα χαρακτηρι­στικό γνώρισμα της εποχής μας: την στενο­χώρια και το άγχος.
Η ζωή μας είναι γεμάτη θλίψεις. Ο άνθρω­πος που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της ζωής του χωρίς πίστη και ελπίδα στον Θεό ζει μέσα σε ένα διαρκές άγχος. Αντίθετα, εκείνος πού εμπιστεύεται την ζωή του στην αγάπη του Θεού ζει μέσα στην ειρήνη. Οι Άγιοι λέγουν ότι «η ταραχή δεν οφείλεται στην ξαφνική αλ­λαγή των (εξωτερικών) καταστάσεων, άλλα σε μας και στους λογισμούς μας. Εάν αυτοί είναι σωστοί, και αν ακόμη ξεσηκώνονται από παντού τρικυμίες, θα ησυχάζουμε διαρκώς μέ­σα στην γαλήνη και την ηρεμία».
Είναι φυσικό, λοιπόν, ο άνθρωπος που δεν καταφεύγει στον Θεό, να αγωνία, να βασανί­ζεται, να του φταίνε όλα, να τα βάζη με όλους, και στο τέλος αυτή η κατάσταση να εκδηλωθή με κάποια σωματική ή ψυχική ασθένεια.
* *


Ο Ιερός Χρυσόστομος αναφέρει επίσης, ως αιτία σωματικών ασθενειών, «την γαστριμαργία, την μέθη και την αργία». Αυτά όλα «γεν­νούν τις αρρώστιες». Πραγματικά είναι πα­ρατηρημένο, πώς ο άνθρωπος πού ζή μέσα στην μαλθακότητα και την χλιδή είναι φιλά­σθενος, και ζει λιγώτερα χρόνια από εκείνον πού αγαπά την εργασία και ζει με τον ιδρώτα του προσώπου του. Έτσι Είναι φυσικό στην ε­ποχή μας, πού χαρακτηρίζεται από το κυνήγι της εύκολης ζωής και της καλοπέρασης, να έ­χουν αυξηθεί σημαντικά οι διάφορες αρρώ­στιες.
Τέλος, υπάρχουν και οι περιπτώσεις αγίων ανθρώπων πού ζήτησαν οι ίδιοι από τον Θεό να τους δώση μια αρρώστια. Και το ζήτησαν, ή για "να ξοφλήσουν" για τις αμαρτίες τους ή για να ανταποκριθούν στην μεγάλη αγάπη του Θεού ή, τέλος, για να βοηθηθούν κάποιοι άλλοι άνθρωποι. Όσοι ζήτησαν αυτή την χάρι από τον Θεό, κινήθηκαν με μεγάλη αγάπη προς Αυτόν και προς τους ανθρώπους. Και η αγάπη τους αυτή τους έκαμε να είναι τα αγαπημένα παιδιά του Θεού. Ωστόσο χρειάζεται προσοχή εκ μέρους μας μήπως επιχειρήσουμε να τους μιμηθούμε, ενώ βρισκόμαστε σε πολύ χαμη­λότερα πνευματικά επίπεδα. Διότι τότε υπάρ­χει κίνδυνος να γογγύσουμε εναντίον του Θεού πού παρεχώρησε την δοκιμασία μας, ενώ εμείς οι ίδιοι την είχαμε ζητήσει.
Έλεγε ο μακαριστός γέροντας Πορφύριος: «Ευχαριστώ τον Θεό, πού μου έδωσε πολλές αρρώστιες. Πολλές φορές του λέω: "Χριστέ μου, η αγάπη σου δεν έχει όρια". Το πώς ζω είναι ένα θαύμα. Μέσα στις άλλες μου αρρώ­στιες έχω και καρκίνο στην υπόφυση... Πονάω φοβερά. Προσεύχομαι όμως σηκώνοντας τον Σταυρό του Χρίστου με υπομονή... Πονάω πο­λύ, υποφέρω, άλλα Είναι πολύ ωραία η αρρώ­στια μου. Την αισθάνομαι ως αγάπη του Χρί­στου. Κατανύγομαι και ευχαριστώ τον Θεό. Είναι για τις αμαρτίες μου. Είμαι αμαρτωλός και προσπαθεί ο Θεός να με εξαγνίση. Όταν ήμουν δεκαέξι χρονών παρακαλούσα τον Θεό να μου δώση μια βαριά αρρώστια, έναν καρ­κίνο, για να πονάω για την αγάπη Του και να Τον δοξάζω μέσα από τον πόνο... Ο Θεός δεν λησμόνησε το αίτημα μου, και μου έδωσε αυ­τήν την ευεργεσία μετά από τόσα χρόνια! Τώ­ρα δεν παρακαλώ τον Θεό να μου πάρη αυτό πού Του ζήτησα. Χαίρομαι πού το έχω, για να γίνω κι εγώ συμμέτοχος στα πάθη Του από την πολλή μου αγάπη. Έχω την παιδεία του Θεού. Ον γαρ αγαπά Κύριος παιδεύει. Η αρ­ρώστια μου είναι μία ιδιαίτερη εύνοια του Θεού πού με καλεί να μπω στο μυστήριο της αγάπης Του...
Γι' αυτό δεν προσεύχομαι να με κάνη ο Θεός καλά. Προσεύχομαι να με κάνη καλό».


(«ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΠΙΣΤΟΣ» ΚΕΦ. Α', Εκδόσεις Δόμος 2005)

Ο Άγιος Ταράσιος Αρχιεπίσκοπος Κωσταντινουπόλεως


Ὁ Ἅγιος Ταράσιος γεννήθηκε, ἀνατράφηκε καὶ ἐκπαιδεύθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς καὶ εὐγενεῖς, τὸν Γεώργιο, κριτὴ καὶ πατρίκιο καὶ τὴν Εὐκρατία. Λόγω τῆς μεγάλης του μορφώσεως ἀνυψώθηκε στὸ ἀξίωμα τοῦ πρωτασηκρίτου.Οἱ ἐκκλησιαστικὲς περιστάσεις τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἦταν ἀρκετὰ σοβαρές. Ὑπῆρχε ἀκόμα ὁ πόλεμος τῶν εἰκονομάχων, ἡ δὲ θέση τῶν Ὀρθοδόξων ἔγινε ἀκόμη πιὸ δύσκολη διὰ τοῦ θανάτου τοῦ Πατριάρχου Παύλου Δ’ τοῦ Κυπρίου (780-781 μ.Χ.). Ἡ βασίλισσα Εἰρήνη ἡ Ἀθηναία, ἡ ὁποία ἐπιτρόπευε τὸν ἀνήλικο υἱό της Κωνσταντῖνο ΣΤ’ (780-798 μ.Χ.), κατανόησε, ὅτι χρειαζόταν ἐκκλησιαστικὸς ἡγέτης μὲ εὐσέβεια, θεολογικὴ κατάρτιση καὶ διοικητικὴ ἱκανότητα, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἀνταποκριθεῖ στὶς περιστάσεις καὶ τὰ προβλήματα. Ἔτσι ἐξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ τοὺς λαϊκοὺς ὁ Ἅγιος Ταράσιος παρὰ τὶς ἐπίμονες ἀρνήσεις του, ἀφοῦ ἔλαβε ὑπόσχεση ἀπὸ τοὺς βασιλεῖς, ὅτι θὰ συγκληθεῖ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος ποὺ θὰ ἀντιμετωπίσει τὰ διάφορα θεολογικὰ ζητήματα καὶ τὰ ἐκκλησιαστικὰ θέματα. Ἡ χειροτονία τοῦ νέου Πατριάρχου ἔγινε στὶς 25 Δεκεμβρίου 784 μ.Χ.Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πατριαρχίας του ὁ Ἅγιος μερίμνησε γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῶν σχέσεων μὲ τὴν Δυτικὴ Ἐκκλησία ἐπὶ Πάπα Ἀδριανοῦ Α’ (771-795 μ.Χ.) καὶ τὴν σύγκλιση τῆς Ζ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τὸ ἔτος 787 μ.Χ., στὴ Νίκαια, ἡ ὁποία καταδίκασε τοὺς εἰκονομάχους καὶ ἀκύρωσε τὴν εἰκονομαχικὴ Σύνοδο τοῦ ἔτους 754 μ.Χ. θέτοντας ὡς βάση τοῦ δογματικοῦ καθορισμοῦ τὰ σχετικὰ συγγράμματα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ (τιμᾶται 4 Δεκμβρίου). Ἡ ὄγδοη συνεδρία τῆς Συνόδου ἔγινε στὴν Κωνσταντινούπολη, στὰ ἀνάκτορα, ὄποι οἱ βασιλεῖς Εἰρήνη καὶ Κωνσταντῖνος ὑπέγραψαν τοὺς Ὅρους τῆς Συνόδου.Στὴν εὐσέβεια καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἦθος τοῦ Ἁγίου ὀφείλεται καὶ ἡ μέριμνα ποὺ ἔλαβε ἡ Ἐκκλησία κατὰ τῆς σιμωνίας, τοῦ χρηματισμοῦ δηλαδὴ γιὰ τὴν ἀπόκτηση ἐκκλησιαστικῶν ἀξιωμάτων καὶ ἰδιαίτερα τῶν ἐπισκοπικῶν θέσεων. Παράλληλα ὁ Ἅγιος ἀνέπτυξε πλούσια φιλανθρωπικὴ καὶ κοινωνικὴ δράση καὶ διακρίθηκε γιὰ τὴν ἐλεημοσύνη του πρὸς τοὺς πτωχούς.Ἡ ἀγάπη του πρὸς τὸν μοναχισμὸ ἐκφράστηκε καὶ μὲ τὴν ἵδρυση Μονῆς στὸ στενὸ τοῦ Βοσπόρου, στὴν ὁποία καὶ ἐνταφιάσθηκε μετὰ τὴν ὀσιακὴ κοίμησή του τὴν Τετάρτη τῆς Α’ ἑβδομάδας τῶν Νηστειῶν, τὸ ἔτος 806 μ.Χ. Ὁ αὐτοκράτορας Μιχαὴλ Α’ ὁ Ραγκαβὲς (811-813 μ.Χ.) τὸν Μάρτιο τοῦ ἔτους 813 μ.Χ. ἐνέδυσε τὸν τάφο τοῦ Ἁγίου μὲ ἄργυρο, ἐπιδεικνύοντας ἔτσι καὶ αὐτὸς καὶ ἡ βασίλισσα Προκοπία τὸν σεβασμὸ τοὺς πρὸς τὴν μνήμη τοῦ Ἁγίου.Ἡ Σύναξη τοῦ Ἁγίου Ταρασίου ἐτελεῖτο στὴ Μεγάλη Ἐκκλησία.

Ἀπολυτίκιο. Ἦχος γ'. Τὴν ὡραιότητα.

Βίου ὀρθότητι, καλλωπιζόμενος, φωστὴρ ὑπέρλαμπρος, ὤφθης τοῦ Πνεύματος, καὶ τὴν Εἰκόνα τοῦ Χρίστου, Συνόδω ἐν τὴ Ἕβδομη, προσκυνεὶν ἐκήρυξας, ὀρθοδόξως μακάριε, στῦλος καὶ ἑδραίωμα, Ἐκκλησίας γενόμενος, διὸ τοὺς σοὺς ἀγῶνας γεραίρει, Πάτερ Ἱεράρχα Ταράσιε.Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.Ὥσπερ μέγας ἥλιος, ταὶς τῶν δογμάτων, καὶ θαυμά, τῶν λάμψεσι, φωταγωγεῖς διαπαντός, τῆς οἰκουμένης τὸ πλήρωμα, οὐρανομύστα, παμμάκαρ Ταράσιε

Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 2009

Έρωτας και γάμος: μυστήριο αγάπης


Συζητώντας μ' ένα ιερέα για το γάμο. . .

Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός

-Γιατί ονομάζουμε το γάμο μυστήριο; Τι το μυστηριώδες έχει;Δεν το ονομάζουμε μυστήριο επειδή έχει κάτι το ακατανόητο, όπως η κοινόχρηστη σημασία υπονοεί. Μυστήριο είναι κάθε συνάντηση κτιστού και ακτίστου, δηλαδή Θεού από τη μία και ανθρώπου από την άλλη. Και στον εκκλησιαστικό γάμο έχουμε μια τέτοια συνάντηση, μάλλον μια ένωση, όπως ακριβώς είναι μυστήριο η ενανθρώπηση του Θεό ή η Θεία Λειτουργία. Φυσικά μία τέτοια συνάντηση υπερβαίνει τη δυνατότητα του μυαλού μας να την κατανοήση πλήρως. -Μπορείτε να εξηγήσετε περισσότερο πως συναντάται ο Θεός με τον άνθρωπο στον γάμο;Όπως ακριβώς στη Θεία Ευχαριστία. Εκεί προσφέρουμε τα υλικά δώρα μας (ψωμί και κρασί) στον Θεό και Αυτός μας τα επιστρέφει αγιασμένα, ως Θεία Κοινωνία. Έτσι και στον γάμο προσφέρουμε την ένωσή μας στον Θεό και την λαμβάνουμε πίσω αγιασμένη.-Αυτό τι σημαίνει στην πράξη;Για να το αντιληφθήτε χρειάζεται να θυμηθείτε το ευαγγελικό ανάγνωσμα που διαβάζεται στην ακολουθία του γάμου. Πρόκειται για το πρώτο θαύμα του Χριστού, που έγινε στην Κανά. Όπως θα θυμάστε, όταν τελείωσε το κρασί ο Χριστός ζήτησε να γεμίσουν έξη πέτρινες στάμνες με νερό και κατόπιν να το σερβίρουν. Ήταν πια κρασί και ο γαμπρός απόρησε. Κάλεσε τον υπεύθυνο του τραπεζιού και του είπε: "Όλος ο κόσμος βάζει στην αρχή το καλύτερο κρασί και κατόπιν το κατώτερο. Συ γιατί κράτησες το καλό για το τέλος;" (Ιωάν. 2, 1 -11). Τα θαύματα του Χριστού και των αγίων ονομάζονται σημεία, δηλαδή σημάδια μιας άλλης πραγματικότητας. Στην περίπτωση αυτή ο Κύριος μας δείχνει ποιά είναι η φυσική φορά των πραγμάτων χωρίς την Χάρη του Θεού και ποιά με αυτήν. Χωρίς τη συνάντηση Θεού και ανθρώπου στον γάμο, η φυσική του πορεία είναι να φθίνη και να κουράζεται. Όταν πραγματοποιηθή η ένωση αυτή, ο φυσικός δεσμός ενσωματώνεται στο σώμα του Χριστού, την Εκκλησία και λαμβάνει δυναμισμό απροσμέτρητο.-Και τόσοι γάμοι ανθρώπων που δεν συνδέονται ενεργά με την Εκκλησία ή που τελούν πολιτικό γάμο; Είναι καταδικασμένοι σε φθορά και συμβατικότητα; Η πραγματικότητα δεν το επικυρώνει αυτό. Πολύ σωστά. Στην περίπτωση αυτή απομένουν οι φυσικές δυνατότητες και οι καλές προθέσεις. Οι άνθρωποι που δεν βιώνουν το γάμο ως μυστήριο είναι ενδεχόμενο να διαθέτουν πολλές φυσικές δυνατότητες και πολύ καλές προθέσεις. Όμως χωρίς τη συνάντηση με τη χάρη του Θεού αυτές δεν γονιμοποιούνται. Στηρίζονται βέβαια στην αγωνιστικότητα των δύο συζύγων, η οποία μπορεί να είναι αξιοπρόσεκτη, μπορεί όμως και να εξαντληθή.-Δηλαδή ο Θεός είναι εντελώς απών από ένα τέτοιο γάμο;Όχι βέβαια. Ο Θεός είναι παρών σε κάθε καλή ανθρώπινη προσπάθεια και την στηρίζει. Αυτό συμβαίνει και με μη Χριστιανούς· πολύ περισσότερο με βαπτισμένους. Δεν περιμένει να Τον επικαλεσθούμε για να σπεύση σε βοήθεια. Όμως, για να καταλάβουμε τη διαφορά πρέπει να ανατρέξουμε πάλι στο αρχέτυπο των μυστηρίων τη Θεία Ευχαριστία. Υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται στη ζωή τους να διορθωθούν, ή άλλοι επικαλούνται την δύναμη του Θεού, χωρίς όμως να κοινωνούν Σώμα Του και Αίμα Του. Δεν είναι το ίδιο. Με τη Θεία Κοινωνία ο άνθρωπος προσέρχεται να ενσωματωθή στον Χριστό ψυχοσωματικά "εις ζωήν αιώνιον " όχι για να γίνη απλώς καλός άνθρωπος αλλά για να αγιαστή και να ζήση αιώνια μαζί Του. Το ίδιο και στον εκκλησιαστικό γάμο. Αυτός που προσέρχεται με επίγνωση δεν κάνει τίποτε άλλο από το να Του ζητά να εσωματώση την αγάπη του στη δική Του αγάπη, να κάμη την αγάπη των δύο να αποκτήση μια άλλη ποιότητα πέρα από τη φυσική, αλλά και να ζήση αιώνια. Θυμηθήτε τη φράση που λέγει ο ιερέας στο τέλος του αρραβώνα: "Βεβαίωσον αυτούς τη παρά Σου αγία ενότητι", καθώς και την άλλη στο τέλος του γάμου: "Ανάλαβε τους στεφάνους αυτών εν τη βασιλεία Σου, ασπίλους και αμώμους και ανεπιβουλεύτους διατηρών αυτούς εις τους αιώνας των αιώνων. " Έτσι ο γάμος παίρνει κοσμολογικές και οντολογικές διαστάσεις. Ο άνθρωπος φανερώνει επάνω την αλήθεια του κόσμου: την ανιδιοτελή αγάπη.-Η εμπειρία όλων μας λέγει πως η πλειονότητα όσων τελούν εκκλησιαστικό γάμο μάλλον δεν σκέπτεται έτσι. Ο νους τους βρίσκεται στα εξωτερικά στοιχεία, που άλλωστε δίνουν και την λαμπρότητα. Αυτό είναι το θλιβερό γεγονός της εκκοσμίκευσης. Η Εκκλησία υποχωρεί στον κόσμο και αφήνεται να πάρη το ήθος του. Δεν αρνείται κανείς το χαρμόσυνο χαρακτήρα του γάμου, αλλά η πραγματική λαμπρότητα βρίσκεται σε αυτό που ζη εσωτερικά ο πιστός, στο "αν το μυστήριο τελεσιουργήται πράγματι μέσα του. Στον ψαλμό 44 διαβάζουμε: "Πάσα η δόξα της θυγατρός του βασιλέως έσωθεν" (στίχος 14). Δηλαδή, όπως ερμηνεύουν οι Πατέρες, η δόξα και λαμπρότητα της Εκκλησίας (θυγατέρας του Θεού - Πατέρα, αφού νυμφεύεται τον Υιό Του) είναι εσωτερική, διότι μέσα στο μυστήριο της εσωτερικότητας λαμβάνουν χώρα τα σημαντικά. Επαναλαμβάνω: αυτό δεν σημαίνει ότι θα αρνηθούμε τα εξωτερικά στοιχεία του εορτασμού του γάμου, διότι περί γιορτής πρόκειται. Άλλωστε και η λαογραφική μας παράδοση τα διαθέτει πλούσια. Σημαίνουν απλώς πως η μάχη θα δοθή μέσα στην ανθρώπινη καρδιά. Στο τρόπο με τον οποίο προσέρχεται κάποιος στο μυστήριο. Αν προσέλθη με το εκκλησιαστικό φρόνημα που περιγράψαμε, τότε αξιοποιεί τη συνάντηση και ένωση με τον Θεό. Αν όχι, τότε η Χάρη του Θεού δεν ενεργεί.-Δηλαδή η Χάρη του Θεού δεν αλλάζει αυτόματα τον άνθρωπο. Ακριβώς, Αν τον άλλαζε αυτόματα παρά τη βούλησή του, θα είχαμε μαγικού τύπου δράση. Ο Θεός συνεργάζεται με μας. Γι' αυτό και πλήθος γάμων που τελούνται στην Εκκλησία αποτυγχάνουν. Διότι οι άνθρωποι έμειναν μόνο στο φολκλορικό μέρος στη "συσκευασία" ή μόνο στο πρακτικό - οργανωτικό.-Πάντως μου κάνει εντύπωση ο παραλληλισμός του γάμου με τη Θεία Λειτουργία. Υπάρχει και η σεξουαλικότητα που ο περισσότερος κόσμος θεωρεί αμαρτωλή, ή τουλάχιστον ασυμβίβαστη με τα άγια πράγματα. Είναι γνωστή η ευαισθησία της Εκκλησίας για τα σεξουαλικά. Μήπως η Εκκλησία έκαμε τον γάμο μυστήριο απλώς και μόνο προκειμένου να περιορίση τις σεξουαλικές παρεκτροπές; Μήπως προτίμησε τον συμβιβασμό για να αποφύγη χειρότερα;Φυσικά έχει και τέτοιες λειτουργίες ο γάμος (ηθικοποίηση της συμπεριφοράς, σταθερότητα της κοινωνίας κ. α. ) αλλά τις διαθέτει γενικά ως κοινωνικός θεσμός. Κάθε είδους γάμος (πολιτικός θρησκευτικός άλλων θρησκειών) επινοήθηκε για να μειωθή η απληστία του ανθρώπου, για να δημιουργηθή κατάλληλο περιβάλλον για το μεγάλωμα των παιδιών, για να τιθασευθούν φυγόκεντρες και διαλυτικές τάσεις. Αυτές είναι φυσικές λειτουργίες. Η Εκκλησία δεν αγνοεί το φυσικό αλλά το υπερβαίνει. Ενδιαφέρεται για εκείνο προς το οποίο δείχνει το φυσικό. Για παράδειγμα, φυσική είναι η τάση του ανθρώπου για συντροφικότητα. Ο Θεός την αποδέχεται και την ευλογεί ευθύς εξ αρχής (Γένεση 1, 27 -28 και 2, 18 -24). Έρχεται όμως το αποστολικό ανάγνωσμα του μυστηρίου (Εφεσίους 5, 20 -33) να παραλληλίση το δεσμό των δύο ανθρώπων με την ένωση Χριστού και Εκκλησίας. Από παλιά, στην Παλαιά Διαθήκη, ο Θεός χρησιμοποίησε σαν ανάλογο για να δείξει τη σχέση Του με τους ανθρώπους τον ερωτικό δεσμό (Ψαλμοί 44, 12 Ιερεμίας 3, 6-9 Ησαΐας 54, 1 10 και 62, 4 -5 Ιεζεκιήλ 16, 163 καθώς και ολόκληρο το Άσμα Ασμάτων . Βλ. επίσης στην Καινή Διαθήκη: Ιωάννη 3, 29- Ματθαίου 9, 15 και 22, 114 -Β Κορινθίους 11, 2 -Εφεσίους 5, 26-27 Αποκάλυψη 21, 9 και 22, 17). Και οι Πατέρες στη συνέχεια μεταχειρίσθηκαν αυτό το παράδειγμα (Κλίμαξ, λόγος 30, 5).Αντιλαμβανόμαστε πόσο τιμούν τον ανθρώπινο έρωτα αυτές οι παρομοιώσεις. Η ερωτική συντροφικότητα αντιμετωπίζεται ως πρωτογενής και θεμελιώδης ανθρώπινη λειτουργία. Αυτό βέβαια το πιστεύουν και όσοι βλέπουν τον γάμο ανθρωποκεντρικά. Επί πλέον, όμως, εδώ παίρνει νόημα από την ουράνια πηγή της και γίνεται στη συνέχεια νοσταλγία της. Πέρα από το γεγονός ότι "ο Θεός τους έρωτας τούτους εγκατέσπειρε" ( Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος) ώστε ο άνθρωπος να καταξιώνεται και να συμπληρώνεται, τους έκαμε και σκαλοπάτια με το οποία θα ανάγεται προς τα ανώτερα και επουράνια. Όχι φυσικά με την έννοια ότι αυτόματα η ερωτική ζωή ανεβάζει πνευματικά τον άνθρωπο (με την κακή χρήση της μπορεί, αντίθετα να ξεπέση,) αλλά ότι όταν υπάρχει πνευματική ζωή το γεγονός του έρωτα λειτουργεί και ως κίνητρο για την αγάπη προς τον Θεό: αφού είναι τόσο ισχυρός ο ανθρώπινος έρωτας, μπορεί κανείς να φανατασθή τον έρωτα προς τον Θεό πόσο σφοδρός μπορεί να γίνη. Εκτός αυτού, με την διαπροσωπική σχέση ο άνθρωπος μαθαίνει ν' ανοίγεται στον άλλο και να κοινωνεί μαζί του· χωρίς αυτή τη βασική προϋπόθεση αδυνατεί κάποιος να κοινωνήσει με τον Θεό.Στην πραγματικότητα, η Εκκλησία τιμά αφάνταστα τον έρωτα και τον γάμο και μόνο σε αυτή τη βάση μπορεί κάποιος να καταλάβη τις "απαγορεύσεις" της. Ουσιαστικά πρόκειται για μέτρα προστασίας αυτών των θεϊκών δώρων, όπως κάποιος προστατεύει τη φλόγα του κεριού του να μην τη σβήση ο άνεμος, ή όπως υποβάλλεται σε στερήσεις ο αθλητής προκειμένου να γευθή τη χαρά της νίκης. Το αρχικό κεφάλαιο του έρωτα χρειάζεται να αυξηθεί και να μεταμορφωθή, όχι να αναλωθή απερίσκεπτα όπως συχνά συμβαίνει. Από την άλλη, είναι γεγονός ότι διάφορα μέλη της Εκκλησίας δυστυχώς δεν συμμερίζονται τη ζωηφόρο Θεολογία της, είτε από άγνοια είτε για διάφορους προσωπικούς λόγους. Γονείς που βασανίζονται από τον πουριτανισμό τους και δεν χάρηκαν τον έρωτα ως δώρο του Θεού, κληρικοί και κατηχητές που δεν διδάχθηκαν σωστά την Αλήθεια ή που παρανόησαν την Ορθόδοξη άσκηση, όλοι αυτοί συμβάλλουμε συχνά στην αποξένωση του σημερινού ανθρώπου από την εκκλησιαστική ζωή, αφού τον εξωθούμε να τη βλέπη σαν τον θεματοφύλακα του πουριτανισμού.-Αυτή η αποκρουστική κατάσταση συνυπάρχει με τη σεξουαλική ασυδοσία του καιρού μας, όπως εκφράζεται στα έντυπα και στα μέσα ενημέρωσης. Πολύ σωστά το επισημαίνετε. Ο σημερινός άνθρωπος βρίσκεται εγκλωβισμένος ανάμεσα στα δύο δεινά: στη φοβία του παρελθόντος και στην σύγχρονη εμπορευματοποίηση. Η πρώτη τον εμποδίζει να χαρή με ευχαριστία τα δώρα του Θεού, η δεύτερη του τα καταπνίγει. Οι πολλοί ύμνοι στον έρωτα σήμερα δεν είναι παρά το άλλοθι για τον εξευτελισμό του. Δύσκολο να συμπεράνουμε ποιά συμφορά είναι η σοβαρώτερη: η ενοχή και το άγχος για τον έρωτα και το σεξ ή η τυραννία του αισθησιασμού που διαστρεβλώνει και τελικά καταστρέφει την έμφυτη αγαπητική δύναμη; Επί πλέον ζούμε μέσα στον καταιγισμό ενός λεξιλογίου που συγχέει την σωματική έλξη με έρωτα και καθιστά αναξιόπιστα τα συναισθήματα. Η άσκηση που προτείνει η Εκκλησία συντελεί και στο ξεκκαθάρισμα του ενδοψυχικού κόσμου.-Ένα γνωστό μου ζευγάρι που πήγε να εξομολογηθή επέστρεψε απογοητευμένο επειδή ο πνευματικός δεν τους επέτρεψε να κοινωνήσουν. Αιτία ήταν οι προγαμιαίες σχέσεις τους. Ήταν σωστό αυτό;Πρόκειται για μια πολύ συχνή αιτία πικρίας των σημερινών ανθρώπων που καταλήγει στην απομάκρυνσή τους από την Εκκλησία. Για να κατανοήσουμε το πνεύμα αυτής της "απαγόρευσης" χρειάζεται να θυμηθούμε όσα αναφέραμε αρχικά για το μυστήριο του γάμου. Η λέξη μυστήριο προέρχεται από το ρήμα μυώ που σημαίνει εισάγω σε κάτι, μεταδίδω μιαν αλήθεια. Αυτός που μυείται λέγεται μυημένος. Το πρωταρχικό νόημα, λοιπόν, αυτής της διαδικασίας βρίσκεται στη Θεία Λειτουργία, το κατ' εξοχήν μυστήριο. Αυτός που βαπτίζεται και χρίεται γίνεται μυημένος, με άλλα λόγια μπορεί πλέον να συμμετέχη στα άδυτα της αγάπης του Θεού (που είναι η Θεία Ευχαριστία) και απαντά στον ιερέα (σήμερα το κάνει ο ψάλτης ως αντιπρόσωπος του λαού), να ακούη τα λεγόμενα, να μεταλαμβάνη Σώμα και Αίμα Χριστού. Συναποτελεί με τους άλλους πιστούς το σώμα της Εκκλησίας, δηλαδή εκείνους που ενσωματώθηκαν στην Αλήθεια και στη Ζωή (που είναι ο Χριστός: Ιωάν. 14, 6). Από το γεγονός αυτό και μετά όλα είναι διαφορετικά, όλα (πρέπει να) λαμβάνουν χώρα κάτω από το φως αυτής της ασύλληπτης δωρεάς. Ολόκληρη η ζωή του Χριστιανού παίρνει νόημα από την ένταξή του στην Εκκλησία. Τίποτε δεν μπορεί να γίνη έξω από την ευλογία της, όχι διότι το επιβάλλει κάποιος κανονισμός ή μια θρησκοληψία, αλλά διότι η Εκκλησία αποτελεί τρόπο ζωής. Αγκαλιάζει ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου, γι' αυτό και υπάρχουν πλήθος προσευχών και ειδικών ακολουθιών για όλες τις δραστηριότητές της: φαγητό, εκπαίδευση, πολιτική, μεταφορές, εμπόριο, γεωργία, βιομηχανία κ. α. Θα ήταν αδιανόητο να απουσιάζη η ψυχοσωματική ένωση δύο ανθρώπων από την εκκλησιαστική ευλογία (αν και με το γάμο συντρέχουν περισσότεροι λόγοι, δεν είναι μια απλή δραστηριότητα).Έτσι λοιπόν, η εγκράτεια πριν από τον γάμο παίρνει το νόημα μιας θεληματικής άσκησης προκειμένου να παραμείνη κάποιος ενταγμένος στην Εκκλησία. Με το βάπτισμα και το χρίσμα ο πιστός αποκτά την γενική ιερωσύνη, την ιερωσύνη των λαϊκών. Μετέχοντας και αυτός στο ιερατικό αξίωμα του Χριστού (που προσέφερε τον Εαυτό Του θυσία ως Μέγας Αρχιερεύς) προσφέρει και αυτός θυσία την άσκησή του και κάθε είδους άσκηση (αφού αυτή λαμβάνει χώρα στην ψυχή και στο σώμα του), στο δε συγκεκριμένο θέμα την εγκράτεια. Αν αρνηθή αυτή την άσκηση αυτονομείται από το εκκλησιαστιό σώμα, διότι προηγουμένως αυτονόμησε την ερωτική -σεξουαλική λειτουργία από την εν Χριστώ ζωή. Με άλλα λόγια, το να μην κοινωνήση δεν αποτελεί τιμωρία, αλλά φανέρωση αυτού που ήδη έχει συμβή μέσα του. Βέβαια στην πράξη πολλές φορές γίνεται η λεγόμενη οικονομία, δηλαδή μία επιεικής αντιμετώπιση αυτού του τόσο γενικευμένου προβλήματος, ανάλογα με την αγωνιστικότητα που δείχνει ο πιστός. Είναι φανερό ότι άλλη σημασία έχει να γνωρίζη κάποιος τον στόχο και να αγωνίζεται αλλά μερικές φορές να αποτυγχάνη στην επίτευξή του, και άλλη το να αγνοή τον στόχο ή να τον περιφρονεί κιόλας. Η σημερινή δυσκολία είναι αποτέλεσμα και της διχασμένης ταυτότητας του νεοέλληνα, ο οποίος παραπαίει ανάμεσα σε μια θρησκευτικότητα παραδοσιακή και χωρίς επίγνωση και σε ένα ηδονοθηρικό τρόπο ζωής, αγνοώντας έτσι τι πραγματικά είναι η Εκκλησία. Πάντως ένα τέτοιο επιτίμιο αποχής από την Θεία Κοινωνία με κανένα τρόπο δεν θα πρέπει να γίνεται αφορμή να διακόπτει ο πιστός τη σχέση του με την Εκκλησία ή να χαλαρώνη την προσευχή του και την πνευματική ζωή, όπως δυστυχώς συχνά συμβαίνει.-Μήπως ξεχνάμε τις σημερινές συνθήκες ζωής που τόσο απέχουν από την παραδοσιακή κοινωνία; Καθώς έχει εμπορευματοποιηθή η σεξουαλικότητα και από την άλλη καθυστερεί η ηλικία γάμου, όλο και πιο δύσκολη γίνεται η προγαμιαία εγκράτεια.Έχετε δίκιο. Θα λέγαμε ότι σήμερα η εγκράτεια ισοδυναμεί με θαύμα. Αλλά όπως όλα τα θαύματα απαιτούν δύναμη Θεού και πίστη του ανθρώπου, έτσι και αυτή είναι εφικτή όταν ο άνθρωπος το θελήση πολύ και ζητήσει τη βοήθεια του Θεού. Άλλωστε ας μη λησμονούμε ότι, αφού εκκλησιολογικά μόνο δικαιώνεται αυτή η εγκράτεια μόνο μέσα στη ζωή της Εκκλησίας μπορεί να πραγματοποιηθή. Μόνο ένας συνειδhτά πιστός, που μελετά, προσεύχεται, εξομολογείται, κοινωνεί, είναι σε θέση να διατηρήση μέσα του μία ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης στον Θεό και πνευματικής αγωνιστικότητας. Το μαρτυρούν οι χιλιάδες νεαρών πιστών που το επιτυγχάνουν και σήμερα. Στην εποχή μας υπάρχει πληθώρα βιβλίων σχετικών με το νόημα του γάμου, έτσι ώστε όποιος θέλει μπορεί να εμβαθύνη. Άλλωστε το σεξουαλικό ζήτημα δεν εξαντλείται στην προγαμιαία εγκράτεια. Χρειάζεται μακροχρόνιος αγώνας ώστε να θέση κανείς τη λειτουργία αυτή στην υπηρεσία της αγάπης, της ενότητας, της κατανόησης, της τρυφερότητας, της βαθειάς κοινωνίας. Μπήκαμε σ' έναν καινούργιο αιώνα που φιλοδοξεί να καθιερώσει εναλλακτικές μορφές οικογένειας, απλώς και μόνο για να ικανοποιήση κάθε φτηνή επιθυμία και για να διαδώση το ιδανικό ενός "γάμου"- απλού συμβολαίου. Σ' ένα κόσμο που κλυδωνίζεται από την καχυποψία και την εχθρότητα, που αποδιοργανώνεται από τον ηδονισμό και την εκμετάλλευση, χρειαζόμαστε τον εκκλησιαστικό γάμο περισσότερο από ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητος. Όχι ως απλή τελετή, αλλά ως κεντρικό άξονα της ζωής από τον οποίο παίρνουν νόημα όλες οι υπόλοιπες πτυχές της. Ο κόσμος δεν θα σωθή ούτε από τον αφελή ρομαντισμό της δήθεν αγάπης, ούτε από την απρόσωπη απόλαυση που ήλθε να τον αντικαταστήση, τα οποία ήδη κάποιοι εμπορεύονται. Ελπίδα του παραμένει ένας γάμος που τρέφεται από το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, που διατηρεί ως όραμα την ανιδιοτελή αγάπη, που αγωνίζεται (σκληρά μερικές φορές) να μεταποιή καθημερινά το φυσικό σε θεανθρώπινο. Ένας γάμος που υλοποιεί την αιώνια βούληση του Θεού για τον τρόπο της σχέσης: τη βαθειά κοινωνία των προσώπων.
(ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://www. apostoliki-diakonia. r/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata. aspcontents=selides_katixisis/contents_TaIeraMistiria. asp&main=kat010&file=4. 2. htm )